Βιοποικιλότητα στα Τζουμέρκα

Το έντονο γεωγραφικό ανάγλυφο και η μεγάλη βιοποικιλότητα είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της περιοχής των Τζουμέρκων. Ο ορεινός όγκος τους περιλαμβάνει αρκετές κορυφές πάνω από 2.000 μέτρα (υψηλότερη κορυφή η Κακαρδίτσα, 2.429 μ.) και σχηματίζει ένα τείχος μήκους 28 χλμ. ανάμεσα στον Άραχθο (στα δυτικά) και τον Αχελώο (στα ανατολικά).

Οι μεγάλες υψομετρικές διαφορές και η ποικιλία του κλίματος ευνοούν την ανάπτυξη πλούσιας χλωρίδας και πανίδας περιλαμβάνοντας σπάνια και χαρακτηριστικά είδη της  ορεινής και αλπικής ζώνης..

Υψηλότερα από τα 1.200–1.300 μέτρα τα Τζουμέρκα είναι άδενδρα- επικρατούν πόες και μικροί αγκαθωτοί θάμνοι-, με γυμνές κορφές που διαμορφώνουν μια εντυπωσιακή αλπική εικόνα. Τα είδη που απαντώνται συχνότερα ως τα 1500 μέτρα είναι κράταιγοι, αγριοτριανταφυλλιές, γκορτζιές και πιο σπάνια ορεινοί άρκευθοι (Παπαϊωάννου, 2005). Στην ανατολική πλευρά των βουνών υπάρχουν μεγάλες εκτάσεις με ποώδη και θαμνώδη βλάστηση που έχουν δεχθεί την επίδραση της βόσκησης, τα αποκαλούμενα "στεπόμορφα λιβάδια". Ακόμη πολλά ενδημικά, σπάνια και απειλούμενα είδη ορνιθοπανίδας φιλοξενούνται στις βραχόφιλες φυτοκοινωνίες. Τέτοιες φυτικές διαπλάσεις μπορούμε να συναντήσουμε στις απόκρημνες πλαγιές της χαράδρας του Αράχθου. (http://www.pramanta.gr/tzoumerka/index.htm)

Στα χαμηλότερα υψόμετρα συναντούμε δάση με κουμαριές, βελανιδιές, έλατα, μαυρόπευκα οξιές, δάφνη, φράξο, κουτσουπιά, κοκορεβιθιά. Συγκεκριμένα στη νοτιοανατολική πλευρά των Τζουμέρκων στα σύνορα Ν. Ιωαννίνων και Ν. Άρτας, φυτεύτηκαν πριν από μερικές δεκαετίες, προκειμένου να προστατευθεί το έδαφος από τη διάβρωση, ένα δάσος με μαυρόπευκα και κατόπιν ένα ελατόδασος. (Παπαϊωάννου, 2005)

Στην ανατολική πλευρά των Αθαμανικών ορέων υπάρχουν δύο χλοερά οροπέδια που ονομάζονται Επάνω Κωστελάτα και Κάτω Κωστελάτα και χρησιμοποιούνται από τους ντόπιους ως βοσκότοποι.( Ζερβάκου et al., 2003)

Χορτολίβαδα που χρησιμοποιούνται και ως βοσκότοποι, βρίσκονται διασκορπισμένα μέσα στα δάση και στα μακί όλης της ορεινής και ημιορεινής ζώνης, αλλά και στους 4 μεγάλους βοσκότοπους (Υ.Χ.Ο.Π., Πρόγραμμα Αναγνώρισης του φυσικού περιβάλλοντος της Χώρας, 1984), συγκεκριμένα: Περιοχή Γαβρόβου (Κλειδιού – Σκουληκαριάς – Μεσοπύργου), Περιοχή κεντρικών Τζουμέρκων, Περιοχή Ραδοβυζίου (η περιοχή της Άρτας ανάμεσα στην επαρχία του Βάλτου, τα Τζουμέρκα και τον Αχελώο), Περιοχή Ξεροβουνίου.

Στην περιοχή συναντάται το σπάνιο στην Ελλάδα, λόγω της παρουσίας του σε περιοχές που βοσκούνται,  είδος Solenanthus albanicus (Σοληνανθός ο αλβανικός).

Στις όχθες των ποταμών τα οικοσυστήματα χαρακτηρίζονται από ιτιές, σκλήθρα και πλατάνια.

Έως τώρα έχουν καταγραφεί περισσότερα από 400 είδη φυτών, από τα οποία ογδόντα περίπου είναι ιδιαίτερα σημαντικά από οικολογική άποψη. (Παπαϊωάννου, 2005)

Η πανίδα των Τζουμέρκων αποτελείται από λύκους, αλεπούδες, αρκούδες, αγριογούρουνα, λαγούς, ελάφια, αγριόγατους, ζαρκάδια και ασβούς, ενώ η πλούσια βλάστηση της χαράδρας προσφέρει καταφύγιο και τροφή σε διάφορα είδη μικρότερων θηλαστικών όπως δασομυωξοί, δρυομύξοι, σκίουροι και αγριόγατες Παλαιότερα στους γκρεμούς των Τζουμέρκων ζούσαν αγριόγιδα (Rupicapra rupicapra) (Παπαϊωάννου, 2005). Χαρακτηριστικά είδη πανίδας των Τζουμέρκων είναι: η Bombina variegate, η Vipera ursinii (η οχιά των λιβαδιών).

Πλούσια είναι και η ορνιθοπανίδα όπου περιλαμβάνει μεταξύ άλλων, βραχοτσοπανάκους, πετρίτες, βραχοκιρκινέζες, ασπροπάρηδες, πέρδικες, τσαλαπετινούς, αετούς, σταυραετούς και σποραδικά χρυσαετούς και άλλα αρπακτικά και μικρότερα πουλιά. (http://www.agnanta.gr/content/view/169/267/lang,el/). Πολλά από τα είδη αυτά είναι σπάνια ή απειλούμενα.(Λιάλιος, 2006). Συνολικά εκτιμάται ότι στην περιοχή απαντούν περίπου 100 είδη πουλιών. Κάποια από αυτά τα είδη διαμένουν μόνιμα, άλλα χρησιμοποιούν την περιοχή ως τόπο θερινής διαμονής και άλλα διέρχονται κατά τη μεταναστευτική περίοδο. (Παπαϊωάννου, 2005).

Παρόλο που το ποσοστό ενδημισμού των ειδών χλωρίδας, πανίδας και ορνιθοπανίδας δεν είναι ιδιαίτερα υψηλό, ο πλούτος, η ποικιλία και η σπανιότητα των ειδών έχει ως αποτέλεσμα την ένταξη τμημάτων της ευρύτερης περιοχής στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000.

Το Δίκτυο Natura 2000 αποτελεί ένα Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο περιοχών, οι οποίες φιλοξενούν φυσικούς τύπους οικοτόπων και οικοτόπους ειδών που είναι σημαντικοί σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αποτελείται από δύο κατηγορίες περιοχών: Τις «Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ)» (Special Protection Areas - SPA) για την Ορνιθοπανίδα, όπως ορίζονται στην Οδηγία 79/409/EK[1], και τους «Τόπους Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ)» (Sites of Community Importance - SCI) όπως ορίζονται στην Οδηγία 92/43/ΕΟΚ[2].

Oι Τόποι Κοινοτικής Σημασίας (Sites of Community Importance:SCI) και οι Ζώνες Ειδικής Προστασίας (Special Protection Areas: SPA)  για το Νομό Άρτας φαίνονται στον παρακάτω πίνακα:

http://natura.minenv.gr/natura/server/user/biotopos_info.asp?siteCode=GR2110001&lng=GR

http://natura.minenv.gr/natura/server/user/biotopos_info.asp?siteCode=GR2110002&lng=GR

http://natura.minenv.gr/natura/server/user/biotopos_info.asp?siteCode=GR2110003&lng=GR

http://natura.minenv.gr/natura/server/user/biotopos_info.asp?siteCode=GR2110004&lng=GR

http://www.minenv.gr/1/12/121/12103/g1210300.html

http://www.ekby.gr/ekby/el/EKBY_Natura2000_el.html

Χάρτης προστατευόμενων περιοχών Άρτας:

http://www.ekby.gr/download_files/Prostatevomenes_site/HP_Arta.htm

Βιβλιογραφία

WWF Ελλάς, 2004. Αξιολόγηση του συστήματος Προστατευόμενων Περιοχών της Ελλάδας: από τη θεωρία στην πράξη. WWF Ελλάς, κείμενο πολιτικής, Σεπτέμβριος 2004

WWF Ελλάς, 2001. Διαχείριση προστατευόμενων περιοχών στην Ελλάδα, Δυνατότητες και δυσκολίες, Πρακτικά Συνάντησης Εργασίας 11-13 Ιουνίου 2001 Μονοδένδρι Ζαγορίου. Μαραγκού Π. και Συμβουλίδου Μ. (επιμ.), Αθήνα

Βιότοποι της Ελλάδας- Natura 2000. http://www.minenv.gr

Ζερβάκου Α., Καββαδία Ε., Παπανικολάου Θ., Χριστοφοράτου Κ., 2003. Η Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη του Νομού Άρτας, Εργασία στο πλαίσιο των απαιτήσεων του Δ.Π.Μ.Σ. «Περιβάλλον και Ανάπτυξη» του Ε.Μ.Π.

Κιούσης Ν., 2007. Τζουμερκοχώρια. Παράδεισος στην καρδιά της Ηπείρου. Ταξίδια, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 28/01/2007

Λιάλιος Γ., 2006. Στα «σκαριά» το μεγαλύτερο εθνικό πάρκο. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 19/11/2006

Μιχαλάτου Ε. Και Ντάφης Σ., 2003. Προστατευόμενες περιοχές. Εκπαιδευτικό πακέτο για τη διαχείριση προστατευόμενων περιοχών, Χατζηχαραλάμπους Ε.και Γεράκης Π.Α. (επιμ.), ΕΚΒΥ-ΜΓΦΙ, 2003

Παπαϊωάννου Χ., 2005. Οδοιπορικό στα Τζουμέρκα. ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ Βουνά στο σχήμα του ουρανού, Μαρκέτου Σ. (επιμ.). Αθήνα: Επτά ΗΜΕΡΕΣ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. 22/05/2005.

Πορίσματα Συνεδρίου «Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΔΡΥΜΩΝ ΜΟΝΟΔΕΝΔΡΙ - ΖΑΓΟΡΟΧΩΡΙΑ, 15/09/2000-17/09/2000».

Υπουργείο Γεωργίας. 1996. Γενική Γραμματεία Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος, Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας, Μ. Χριστοδούλου & Γ. Νάκος «Ταξινόμηση, Χαρτογράφηση και Αξιολόγηση των Γαιών: Περιφέρεια Ηπείρου», Αθήνα.

Διαδικτυακές Διευθύνσεις

http://www.theodoriana.com/content/view/99/1/lang,el/

http://www.theodoriana.com/content/view/26/2/lang,el/

http://www.theodoriana.com/content/view/80/lang,el/

http://www.theodoriana.com/content/view/109/2/lang,el/

http://www.theodoriana.com/orini19.pdf

http://www.theodoriana.com/media/20.pdf

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_1_19/11/2006_205677

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_25/04/2008_267909

http://www.tzoumerka-net.gr/c1.htm

http://greek-environment.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=215&Itemid=9

http://www.pramanta.gr/tzoumerka/index.htm

http://www.travel.gr/portal/viewSection.x?section=15;5;140

http://natura.minenv.gr/natura/server/user/region.asp?lng=GR&id=5

http://www.agnanta.gr/content/view/169/267/lang,el/

http://www.koukoulia.gr/index.php?ID=topothesia

http://www.naftemporiki.gr/news/static/07/06/19/1347712.htm

http://www.in.gr/news/article.asp?lngEntityID=815724

http://www.geocities.com/Pipeline/Shore/9765/Tzoumerka/Tzoumerka.html

http://www.action-for-tzoumerka.com/index.php?option=com_content&task=view&id=9&Itemid=8

http://www.kathimerini.gr/4Dcgi/4dcgi/_w_articles_kathglobal_3_31/08/2003_1285287

http://www.nomosphysis.org.gr/articles.php?artid=107&lang=1&catpid=6

Πηγή φωτογραφιών

Μετσόβιο Κέντρο Διεπιστημονικής Έρευνας (ΜΕ.Κ.Δ.Ε.) του Ε.Μ.Π.