Υψόμετρο:

800 μ.

Πηγή : http://www.tzoumerka-net.gr/a7.htm

Πληθυσμός:

415 κάτοικοι (192 ο Καταρράκτης, 29 τα Βλάγκαδα, 48 η Κρυοπηγή, 82 η Μηλέα, 64 η Σγάρα)

Πηγή : Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμοι Κάτοικοι - Απογραφή 2001

Απόσταση από μεγάλο αστικό κέντρο:

Μέσω Ροδαυγής 62,5 χλμ. - μέσω Ράμιας 79 χλμ. από Άρτα

Πηγή :

http://www.nomarxia-artas.gr/B47D3D02.el.aspx

http://www.nomarxia-artas.gr/2F6EC35C.el.aspx

Ιστορικά στοιχεία:

Παλαιά ονομασία Σχωρέτσαινα. Mετονομαστηκε σε Καταρράκτης το 1927, από τους καταρράκτες που αναβλύζουν στην πλαγιά του βουνού πάνω από το χωριό.

Πηγή : http://www.agnanta.gr/content/view/59/182/lang,el/

Περισσότερα ιστορικά στοιχεία για τον νομό Άρτας στην ιστοσελίδα :

http://www.nomarxia-artas.gr/10452F78.el.aspx

Ιστορικά μνημεία - μουσεία:

• Στην ράχη "Σπηλιά" λείψανα αρχαίας Ακρόπολης

• Στην ανατολική πλευρά του λόγγου "διάσελο" ίχνη αρχαίου τείχους

Πηγή : http://www.agnanta.gr/content/view/109/243/lang,el/

Πληροφορίες για μουσεία, κλασσικά, βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία Ν. Άρτας στην ιστοσελίδα:

http://www.nomarxia-artas.gr/6B6E6AB4.el.aspx

Αξιόλογες εκκλησίες - Ι. Μονές:

• Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης: Ο πλακοσκέπαστος ναός είναι τρίκλητη θολωτή βασιλική χωρίς τρούλο με ενσωματωμένο κωδωνοστάσιο. Ιδρύθηκε το 1730 αλλά ανακατασκευάστηκε εκ θεμελίων το 1827. Ξεχωρίζουν για την τέχνη τους το ξυλόγλυπτο τέμπλο και η μεγάλη εικόνα της Αγίας Αικατερίνης με επίχρυσο ανάγλυφο επικάλυμμα.

Η μονή έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο(ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ33/35072/890/7-8-1995 - ΦΕΚ 769/Β/7-9-1995)

Πηγές :

http://www.nomarxia-artas.gr/67A65613.el.aspx

http://www.epcon.gr/s/Hyperchu.asp?Code=94

http://www.tzoumerka.info/index.php?lang_code=el

http://listedmonuments.culture.gr/monument.php?code=970&v17=

Πολιτιστικές εκδηλώσεις - Πανηγύρια:

• Αγίου Γεωργίου - κινητή γιορτή στη Σγάρα

• Πάτερ Κοσμά 23-24-25 Αυγούστου στη Σγάρα

• Ζωοδόχου Πηγής πρώτη Παρασκευή μετά το Πάσχα στη Σγάρα

• Αγίου Κωνσταντίνου - 21 Μαΐου

• Προφήτη Ηλία - 20 Ιουλίου

• Αγίας Παρασκευής - 26 Ιουλίου

• Αγίας Αικατερίνης (25 Νοεμβρίου)

• 3ήμερο πανηγύρι το δεκαπενταύγουστο

• Αγίας Φανερωμένης

Πηγές :

http://www.nomarxia-artas.gr/67A65613.el.aspx

http://www.agnanta.gr/content/view/170/268/lang,el/

Κάθε χρόνο το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου διοργανώνεται το "Tzoumerka Art Festival" στο Δασικό χωριό Κέδρος

Πηγή : http://www.tzoumerka-art-festival.gr/index.php?option=com_frontpage&Itemid=1

Ήθη - Έθιμα - Παραδόσεις:

Γαστρονομία - Τοπικές Γεύσεις:

Οι πίτες ήταν το βασικό κομμάτι της διατροφής των νομάδων κτηνοτρόφων, των σκηνιτών, των βλάχων της Ηπείρου. Αυτό εξηγεί και την εκπληκτική ποικιλία που υπάρχει στην περιοχή.

Πηγή: Α. Γιώτης, 2003. Εδεσματολόγιον Ηπείρου, εκδ Ελληνικά Γράμματα.

Γαλατόπιτα, κολοκυθόπιτα, κουρκουτόπιτα, κρεατόπιτα,  λαχανόπιτα, μακαρονόπιτα, μπατσάρια, ρυζόπιτα, τραχανόπιτα, τυρόπιτα από το «παραδοσιακές πίτες Ηπείρου» Α. Στεφανόπουλος. Αναλυτικά οι συνταγές στο: www.epcon.gr

Γλυκά κουταλιού

Πηγή : http://www.agnanta.gr/content/view/171/269/lang,el/  

Τοπικά Προϊόντα:

• Καλαμποκίσιο αλεύρι

• Κάποια από τα παραδοσιακά προϊόντα της περιοχής των Τζουμέρκων είναι: το μέλι, το κρασί, το τσίπουρο, ο τραχανάς, οι χυλοπίτες, τα γλυκά του κουταλιού, τα αρωματικά φυτά όπως η ρίγανη, το χαμομήλι, το τσάι βουνού κτλ., οι ξηροί καρποί όπως το κάστανο, το καρύδια κ.α., το τυρί φέτα. Πηγή: : http://www.dimosathamanias.gr/visit.htm#4

Παραδοσιακά επαγγέλματα:

Υπάρχουν ακόμα δύο μυλωνάδες

Πηγή: Αγροτουριστική Α.Ε., 2003. Άρτα και Πρέβεζα: Τζουμέρκα, Αχέροντας και Αμβρακικός. Οικοτουριστικός οδηγός για τις πράσινες τάξεις, Περιφερειακές Εκδόσεις «Έλλα», Λάρισα.

Καπάδες: Προμήθευαν τις αγορές Ανατολής και Δύσης (Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Οδησσό, Τεργέστη, Νεάπολη, Βιέννη και Μασσαλία) με χειροποίητες κάπες – χονδρούς μάλλινους επενδύτες – για τα ναυτικά πληρώματα της Αδριατικής και της Μεσογείου και το στρατό του Ναπολέοντα.

Τερζήδες: Ράφτες που κοσμούσαν με κεντίδια παραδοσιακές φορεσιές που κυκλοφορούσαν σε όλα τα Βαλκάνια

Πελεκάνοι: Μάστοροι της πέτρας- πελεκούσαν την γκρίζα ψαμμόπετρα

Ταγιαδόροι: Ξυλογλύπτες που σκάλιζαν τα τέμπλα των εκκλησιών και των μοναστηριών και τις μπακλαβαδωτές οροφές των αρχοντικών

Πηγή:

Παλιούρας Α., 2005. Τζουμέρκα μου περήφανα. ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ Βουνά στο σχήμα του ουρανού, Μαρκέτου Σ. (επιμ.). Αθήνα: Επτά ΗΜΕΡΕΣ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. 22/05/2005.

Παραδοσιακός οικισμός:

Όχι

Πηγή : http://estia.minenv.gr/EXEC

Παραδοσιακή αρχιτεκτονική:

• Νερόμυλος-Νεροτριβή ιδιοκτησίας Ι. Μονής Αγίας Αικατερίνης, θέση: Επάνω άκρη του χωριού. Το συγκρότημα νερόμυλου-νεροτριβής έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/4916 π.ε./23607/13-5-1998 - ΦΕΚ 520/Β/28-5-1998).

• Νερόμυλος- Νεροτριβή με ζώνη προστασίας ακτίνας 100 μέτρων ιδιοκτησίας Ι. Ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου, θέση: Κάτω άκρη του χωριού. Το συγκρότημα νερόμυλου-νεροτριβής έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/4915 π.ε./23611/26-3-1998 - ΦΕΚ 545/Β/3-6-1998).

• Νερόμυλος στη Σγάρα Καταρράκτου, ιδ. Χρήστου Γραβιά, θέση: Δίπλα στο γεφύρι. Iσόγειο πέτρινο κτίσμα το οποίο μαζί με το παρακείμενο πέτρινο γεφύρι ανασυνθέτουν μία εικόνα του τρόπου επιβίωσης των κατοίκων της περιοχής. Έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/1642/34908/23-6-1992 - ΦΕΚ 493/Β/30-7-1992)

• Πέτρινο γεφύρι στη Σγάρα

Πηγές :

http://www.nomarxia-artas.gr/67A65613.el.aspx

http://listedmonuments.culture.gr/monument.php?code=973&v17=

http://listedmonuments.culture.gr/monument.php?code=971&v17=

http://listedmonuments.culture.gr/monument.php?code=972&v17=

http://www.agnanta.gr/content/view/109/243/lang,el/

Είδη Παραδοσιακών σπιτιών στα Τζουμερκοχώρια (εκτός Συρράκο - Καλαρρύτες)

Xαμόσπιτο: Kατοικία αποτελούμενη από ένα μόνο δωμάτιο, συνήθως διαστάσεων 8x6 τετρ. πήχεων και ύψους 4 τετρ. πήχεων. Ηταν στρωμένο με λάσπη από κοκκινόχωμα, χωρίς ταβάνι, χωρίς τζάμια και με το τζάκι στη μέση του δωματίου.
Στερφογάλαρο: Oυσιαστικά διαδέχθηκε το χαμόσπιτο. H ονομασία του προέκυψε από την κλίση του εδάφους: το μισό σπίτι ήταν χαμόσπιτο, δηλαδή στέρφο, και το άλλο μισό χωριζόταν σε ανώι και κατώι, που κατά την κοινή έκφραση ονομάζονταν γαλάριο. Eκτός από κυρίως κατοικία, το σπίτι χρησίμευε και για τη διαμονή των μεγαλύτερων από τα οικόσιτα ζώα (βοδιών, μουλαριών κ.λπ.) στο ισόγειο. H στέγη των σπιτιών ήταν κατασκευασμένη από πλάκες και στηριζόταν σε ανθεκτικούς κορμούς δένδρων.
Mονόσπιτο: Aποτελείται από δύο δωμάτια, ένα επάνω κι ένα κάτω. H εξέλιξη αυτή του στερφογάλαρου είχε σκοπό την απομάκρυνση των ζώων από την κυρίως οικία.

Nτεβίτικο: Πρόκειται για συνδυασμό δύο μονόσπιτων. Παρείχε περισσότερες ανέσεις στους κατοίκους του και ταυτόχρονα διέθετε αρκετούς δευτερεύοντες χώρους (για αποθήκευση προϊόντων, φύλαξη ζώων κ.λπ.).
Aνωκάτωγο: Διαδέχθηκε το ντεβίτικο και κυριάρχησε στα περισσότερα χωριά, τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του '50.
Eξοχικά καλύβια: Kαθώς τα χωράφια απείχαν μία ή δύο ώρες από το χωριό, πολλοί κάτοικοι των Tζουμέρκων έχτισαν στα χωράφια τους μικρά εξοχικά καλύβια, ώστε να διανυκτερεύουν εκεί και να φυλάσσουν τα εργαλεία τους. Tα καλύβια είχαν συνήθως διαστάσεις 6x8 πήχεις, ισόγεια με μικρά παράθυρα. Πολλοί χωρικοί αναγκάζονταν να βγάζουν το χειμώνα εκεί, προκειμένου να παραχειμάσουν τα πρόβατά τους.
H καλύβα: Eνώ το καλύβι κατασκευαζόταν με πέτρες και σκεπαζόταν με πλάκες, η καλύβα χτίζεται μέχρις ενός σημείου με πέτρα, αλλά σκεπάζεται με σανίδες ή άχυρα

Πηγή : http://trans.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_taxgreece_9016_26/01/2007_179582

Η Αρχιτεκτονική της Ηπείρου

Φωτογραφίες παραδοσιακών κτισμάτων

Ηπειρώτικα Γεφύρια

Ηπειρώτες Μάστοροι

Οι περιβαλλοντικές παράμετροι στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική

Γλωσσάρι παραδοσιακής αρχιτεκτονικής

Διατηρητέα κτίρια:

Όχι

Πηγή : http://estia.minenv.gr/EXEC

Ντοπιολαλιά - Γλωσσικά ιδιώματα:

"Μπουκουραίικα", η συνθηματική γλώσσα των ραφτάδων των Τζουμέρκων της Ηπείρου.

Πηγή : http://www.remen.gr/glosses/boukoureika.html

Βουνά:

Αθαμανικά Όρη ή Όρη Αθαμανών ή Τζουμέρκα. Ψηλότερη κορυφή το Καταφίδι (2.393 μ.).

Χάρτης Όρους Αθαμανικά ή Τζουμέρκα

Στοιχεία  Όρους Αθαμανικά ή Τζουμέρκα

Πηγή: Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού (http://www.axiosbios.gr) 

• Ποταμός Άραχθος

• Καταρράκτης των Τζουμέρκων
  Η γεωμορφολογία του εδάφους, τα άφθονα χιόνια οι αλπικές κορφές, και οι επικλινείς πλαγιές, βοηθούν ώστε στα Τζουμέρκα (ψηλότερη κορφή 2393 μέτρα) να υπάρχουν μερικοί από τους πιο εντυπωσιακούς καταρράκτες της οροσειράς της Πίνδου. Χωρίς καμία αμφιβολία ο ομορφότερος από αυτούς βρίσκεται στο νομό Άρτας, στο γεωγραφικό διαμέρισμα της Ηπείρου, κοντά στο χωριό Καταρράκτης. Ως εδώ οδηγούν ασφάλτινοι επαρχιακοί δρόμοι, τόσο από την πόλη της Άρτας (60 χλμ.), όσο και από αυτήν των Ιωαννίνων (65 χλμ.). Από την πλατεία του χωριού ένα ευδιάκριτο λιθόστρωτο μονοπάτι οδηγεί μετά από σύντομη ανάβαση 20 λεπτών στον κατάλληλα διαμορφωμένο εξώστη. Η εντυπωσιακή πτώση του νερού ξεκινά την καθοδική του πορεία από ύψος1400 μ. και μετά από ελεύθερη πτώση 50 μέτρων χτυπά με ορμή στα βράχια. Αν ο χειμώνας έχει πολλά χιόνια, την άνοιξη ξεπηδά σε πολύ μικρή απόσταση ένας δεύτερος μικρότερος σε παροχή, αλλά σχεδόν ίδιος σε ύψος καταρράκτης.

Πηγή:

http://walking-greece.ana-mpa.gr/articleview2.php?id=6331

http://walking-greece.ana-mpa.gr/articleview2.php?id=2154

Χάρτης- Υδατικά Διαμερίσματα Ηπείρου, Υδατικοί πόροι, Ζήτηση νερού

Πηγή: Υπουργείο Ανάπτυξης Διεύθυνση Υδατικού Δυναμικού (www.axiosbios.gr)

Το κύριο υπόστρωμα των Τζουμέρκων είναι ασβεστόλιθος, με σποραδική εμφάνιση του φλύσχη.

Πηγή: Αγροτουριστική Α.Ε., Οικοτουριστικός Οδηγός, Οι πράσινες προτάσεις στην Άρτα και Πρέβεζα - Τζουμέρκα, Αχέροντας, Αμβρακικός.

Γεωλογία Ηπείρου

Χλωρίδα - Πανίδα:

Χλωρίδα
Οι πλαγιές των Τζουμέρκων παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία από αυτοφυή δάση ελάτης και πεύκης καθώς και μεγάλη ποικιλία από καρποφόρα, αειθαλή ή φυλλοβόλα: Βελανιδιές, κουμαριές, αγριοκερασιές, φουντουκιές, κουτσουπιές, φλαμουριές, πλατάνια και ξηροπλάτανοι. Ποικιλία φυτών όπως το σαλέπι, η άγρια μέντα, το τσάι, η θρούμπη, η ρίγανη, η άγρια ορχιδέα, ο νάρκισσος, ο κόκκινος κρίνος όταν ανθίσουν γεμίζουν με το άρωμά τους και το χρώμα τους την περιοχή

Πανίδα
Ελάφια, λύκοι, αγριόγατοι, ζαρκάδια, αρκούδες και ασβοί, πέρδικες, τσαλαπετεινοί, αετοί και σταυραετοί. συμβιώνουν στο οικοσύστημα της περιοχής.

Πηγή : http://www.agnanta.gr/content/view/169/267/lang,el/

Μονοπάτια:

Στο δρόμο των μνημείων της υδροκίνησης. Βασική Διαδρομή: Μελάτες - Βουλγαρέλι - Καταρράκτης - Άγναντα

Πηγή: http://www.nomarxia-artas.gr/67A65613.el.aspx

Προστατευόμενες περιοχές - Μνημεία της φύσης:

Προτεινόμενο Εθνικό Πάρκο Τζουμέρκων-Περιστερίου & Χαράδρας Αράχθου

Τύποι οικοτόπων στα Τζουμέρκα

Βιοποικιλότητα στα Τζουμέρκα

Προβλήματα - Απειλές - Ανάγκες

Στην ευρύτερη περιοχή του νομού Άρτας υπάρχει το θεσμοθετημένο Εθνικό Πάρκο Yγροτόπων Αμβρακικού.

Αλληλεπίδραση περιβάλλοντος και τοπικού πολιτισμού:

Το Κέντρο Έρευνας και Δράσης για την Ορεινή Σύγκλιση (Κ.Ε.ΔΡ.Ο.Σ) ιδρύθηκε το 2006. Είναι ένας μη κυβερνητικός - μη κερδοσκοπικός οργανισμός με έδρα τους Ραφταναίους Ιωαννίνων και γραφεία στο Δασικό Χωριό ΚΕΔΡΟΣ στον Καταρράκτη Άρτας.
Κύριος σκοπός της εταιρείας είναι η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων των ορεινών, προτείνοντας μορφές ανάπτυξης που δεν θίγουν το φυσικό και το πολιτιστικό περιβάλλον στο οποίο ζουν.

http://www.action-for-tzoumerka.com/index.php?option=com_frontpage&Itemid=1

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου - Περιβάλλοντος - Τοπικού Πολιτισμού Νομού Άρτας

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου - Περιβάλλοντος - Τοπικού Πολιτισμού

Προβλήματα - Ανάγκες:

Προβλήματα-Ανάγκες της ευρύτερης περιοχής του Ν. Άρτας

Ορεινός τουρισμός. Προβλήματα - ανάγκες.

Ιστοσελίδες τοπικού ενδιαφέροντος:

• Ιστοσελίδα του Δήμου Αγνάντων : http://www.agnanta.gr/

• Τοπικό Σύμφωνο Ποιότητας Ορεινής Άρτας "Τα Τζουμέρκα" : http://www.tzoumerka-net.gr/

• Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Τζουμέρκων (Ι.Λ.Ε.Τ.: έδρα: Άγναντα Άρτας). Έκδοση του ετήσιου Δελτίου «Τζουμερκιώτικα Χρονικά» (τεύχη 1-5) και μιας ολοκληρωμένης και συστηματικής «Τζουμερκιώτικης βιβλιογραφίας». Πληροφορίες: http://www.ktistades.gr/initial.htm ,

  http://www.agnanta.gr/content/view/159/256/lang,el/

• Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Άρτας : http://www.nomarxia-artas.gr/

• Εταιρία ανάπτυξης Νότιας Ηπείρου - Αμβρακικού: http://www.etanam.gr

• Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Αράχθου: http://kpe-arach.art.sch.gr

• Περιφέρεια Ηπείρου http://www.roe.gr/

• Αναπτυξιακή Εταιρεία Ήπειρος Α.Ε.  http://www.epirussa.gr/

• Epirus Connection http://www.epcon.gr

• Epirus Ecotour Guide http://www.ecotour-epirus.gr/

• Τα Πέτρινα Γεφύρια της Ηπείρου : http://www.petrinagefiria.uoi.gr/search.php

• Η Βιοποικιλότητα της Ηπείρου : http://www.viopikilotita.uoi.gr/

• Χοροί Ηπείρου: http://paroutsas.jmc.gr/dances/epiros/frames.htm
• Παραδοσιακή Μουσική Ηπείρου: http://www.epcon.gr/EpconMusic/

Αναφορές: