Υψόμετρο:

750 μ.

Πηγή : http://www.tzoumerka-net.gr/a1.htm

Πληθυσμός:

711 κάτοικοι (429 το Βουργαρέλι, 33 το Γιανννίτσιο, 62 ο Κάμπος, 22 το Κουβέλιον, 63 η Ομαλή, 72 το Παλαιοχώρι, 30 οι Σκιαδάδες)

Πηγή : Ε.Σ.Υ.Ε. - Μόνιμοι Κάτοικοι - Απογραφή 2001

Απόσταση από μεγάλο αστικό κέντρο:

57 χλμ. από Άρτα, 85 από Ιωάννινα

Πηγή : http://www.dimosathamanias.gr/visit.htm#1

Ιστορικά στοιχεία:

Yπήρχε κάποτε κάποιος μεγαλονοικοκύρης Bουργαρέλης στην περιοχή κι έτσι πήρε το χωριό το όνομά του.

Πηγή : http://trans.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_taxgreece_9016_26/01/2007_179582

Έδρα του Δήμου Αθαμανίας. Για 30 χρόνια (1950-1980) το χωριό μετονομάστηκε σε Δροσοπηγή.

Πηγές : http://www.pigesartas.gr/istoria.htm , http://www.vourgarelinet.gr/plirof.htm

http://astrohori.blogspot.com/2008/01/blog-post_0.html

Περισσότερα ιστορικά στοιχεία για το Βουργαρέλι, το Δήμο Αθαμανίας και το νομό Άρτας στις ιστοσελίδες :

http://www.vourgarelinet.gr/dorastr/mary.htm

http://www.dimosathamanias.gr/isto.htm

http://www.nomarxia-artas.gr/10452F78.el.aspx

Ιστορικά μνημεία - μουσεία:

• Ερείπια αρχαίας ακρόπολης (χρονολογούνται από το 100 π.Χ.), στη θέση Παλαιοχώρι-Τσούκα. Έχει χαρακτηριστεί ως αρχαιολογικός χώρος και ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ 15794/19-12-1961 - ΦΕΚ 35/Β/2-2-1962)

• Ηρώο πεσόντων (στον βομβαρδισμό του χωριού από τους Γερμανούς, το 1943)

Πηγές :

http://www.nomarxia-artas.gr/67A65613.el.aspx

http://www.dimosathamanias.gr/iboulga.htm

http://www.tzoumerka-net.gr/a1.htm

http://listedmonuments.culture.gr/monument.php?code=954&v17=

Αξιόλογες εκκλησίες - Ι. Μονές:

• Κόκκινη Εκκλησία (Λέγεται και Παναγιά Βέλλας και «Βασιλομονάστηρο»). Αφιερωμένος στα Γενέθλια της Θεοτόκου. Κτίστηκε το 1281 και βρίσκεται στη θέση Παλαιοχώρι. Η πληθώρα των κόκκινων πλίνθων που χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή του, δικαιολογούν την προσωνυμία του ναού.

• Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου. Πιθανότατα ιδρύθηκε στο 1714, χρονολογία κατασκευής των τοιχογραφιών ή λίγο νωρίτερα, δηλαδή στις αρχές του 18ου αιώνα. Έχει τη δική του συμβολή στην Εθνική μας ιστορία: Σ΄ αυτό συγκεντρώθηκαν οι οπλαρχηγοί των Τζουμέρκων και Ραδοβυζίων (Γεώργιος Καραϊσκάκης, Γώγος Μπακόλας, κ.α.) και ύψωσαν τη σημαία της Επανάστασης  το 1821, έτσι ώστε να γίνει η Αγία Λαύρα της Ηπείρου. (κηρυγμένο μνημείο). Ο θρύλος λεει ότι κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας ένας Τούρκος στρατιώτης πυροβόλησε την εικόνα του Αγίου. Το βόλι όμως εξοστρακίστηκε με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο ίδιος. Τότε έφυγαν οι Τούρκοι από την περιοχή

Έχουν χαρακτηριστεί και οι δύο ναοί ως ιστορικά διατηρητέά μνημεία (ΥΑ 103617/4350/24-12-1957 - ΦΕΚ 12/Β/17-1-1958).

• Ενοριακός ιερός ναός Αγ. Νικολάου, με τη σημερινή της μορφή χτίστηκε στα 1951-52. Στην ίδια θέση υπήρχε η παλιά εκκλησία του χωριού που κάηκε από τους Γερμανούς το 1943.

Πηγές:

http://www.nomarxia-artas.gr/47FC527D.el.aspx

http://www.nomarxia-artas.gr/04F79E56.el.aspx

 http://www.nomarxia-artas.gr/67A65613.el.aspx

http://www.dimosathamanias.gr/iboulga.htm  ,  http://www.dimosathamanias.gr/para.htm

http://www.epcon.gr/s/Hyperchu.asp?Code=57

http://listedmonuments.culture.gr/monument.php?code=955&v17=

http://listedmonuments.culture.gr/monument.php?code=952&v17=

http://www.epcon.gr/s/Hyperchu.asp?Code=56

http://www.tzoumerka.info/index.php?lang_code=el

http://www.alfa-omega.gr/article.asp?AID=443 , http://www.epirus.org/?cat=14

http://www.tzoumerka-net.gr/a11.htm , http://www.tzoumerka-net.gr/a1.htm

http://www.vourgarelinet.gr/axioth/agnic.htm

Πολιτιστικές εκδηλώσεις - Πανηγύρια:

Εκδηλώσεις

• Εκδηλώσεις  αφιερωμένες στο βομβαρδισμό του Βουργαρελίου από τους Γερμανούς στις 5 Μαΐου 1943 και για τον Στρατηγό Ζέρβα.- 5 Μαΐου.

• Πολιτιστικές εκδηλώσεις στην πλατεία του Βουργαρελίου 4-12 Αυγούστου

• Γιορτή Βουνού. Ανάβαση στη Μαύρη Γκούρα Τζουμέρκων το τρίτο Σαββατοκύριακο του Ιουνίου με τα πόδια ή το αυτοκίνητο.

Πανηγύρια

• Προφήτης Ηλίας - 20 Ιουλίου, παραδοσιακό πανηγύρι

• Αγίας Μαρίνας - 17 Ιουλίου

• Αγίου Νεκταρίου - 9 Νοεμβρίου

• Κόκκινη Εκκλησία Παλαιοχώρι -  7-8 Σεπτεμβρίου -, παραδοσιακό πανηγύρι

Πηγές : http://www.nomarxia-artas.gr/B9FA10F8.el.aspx

http://www.dimosathamanias.gr/iboulga.htm , http://www.epirus.org/?cat=710

Ήθη - Έθιμα - Παραδόσεις:

Γαστρονομία - Τοπικές Γεύσεις:

Οι πίτες σπάνια λείπουν από το Τζουμερκιώτικο - αλλά και γενικότερα το Ηπειρώτικο - τραπέζι και οι Τζουμερκιώτισσες είναι φημισμένες για την τέχνη του ανοίγματος του φύλλου. 

Πηγή: http://www.agnanta.gr/content/view/171/269/lang,el/

Παραδοσιακά φαγητά και συνταγές στις ιστοσελίδες:

http://www.in.gr/Reviews/chapter.asp?lngReviewID=381&lngChapterID=45053 , www.epcon.gr

Τοπικά Προϊόντα:

Κάποια από τα παραδοσιακά προϊόντα της περιοχής των Τζουμέρκων είναι: το μέλι, το κρασί, το τσίπουρο, ο τραχανάς, οι χυλοπίτες, τα γλυκά του κουταλιού, τα αρωματικά φυτά όπως η ρίγανη, το χαμομήλι, το τσάι βουνού κτλ., οι ξηροί καρποί όπως το κάστανο, το καρύδια κ.α., το τυρί φέτα.

Πηγή : http://www.dimosathamanias.gr/visit.htm#4

Παραδοσιακά επαγγέλματα:

Καπάδες: Προμήθευαν τις αγορές Ανατολής και Δύσης (Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Οδησσό, Τεργέστη, Νεάπολη, Βιέννη και Μασσαλία) με χειροποίητες κάπες – χονδρούς μάλλινους επενδύτες – για τα ναυτικά πληρώματα της Αδριατικής και της Μεσογείου και το στρατό του Ναπολέοντα.

Τερζήδες: Ράφτες που κοσμούσαν με κεντίδια παραδοσιακές φορεσιές που κυκλοφορούσαν σε όλα τα Βαλκάνια

Πελεκάνοι: Μάστοροι της πέτρας- πελεκούσαν την γκρίζα ψαμμόπετρα

Ταγιαδόροι: Ξυλογλύπτες που σκάλιζαν τα τέμπλα των εκκλησιών και των μοναστηριών και τις μπακλαβαδωτές οροφές των αρχοντικών

Πηγή:

Παλιούρας Α., 2005. Τζουμέρκα μου περήφανα. ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ Βουνά στο σχήμα του ουρανού, Μαρκέτου Σ. (επιμ.). Αθήνα: Επτά ΗΜΕΡΕΣ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. 22/05/2005.

Παραδοσιακός οικισμός:

Όχι

Πηγή : http://estia.minenv.gr/EXEC

Παραδοσιακή αρχιτεκτονική:

• Γεφύρια

Γεφύρι στη Μεγάλη Βρύση.  Μονότοξο.

Γεφύρι στο Ρέμα Κοραή. Μονότοξο. Το πέτρινο γεφύρι έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/4992/13-5-1998 - ΦΕΚ 545/Β/3-6-1998).

Γεφύρι της Νεράιδας. Μονότοξο.  Βρίσκεται κάτω από την παιδική χαρά στη θέση Μπάρδα.

Πέτρινο Γεφύρι στη θέση "Καμάρα" στο ρέμα Γλούμπαρη. Το πέτρινο γεφύρι έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/4913/44721/6-9-2000 - ΦΕΚ 1183/Β/25-9-2000)

Πηγές:

http://www.petrinagefiria.uoi.gr/gefiri.php?id=17

http://www.petrinagefiria.uoi.gr/gefiri.php?id=16

http://www.petrinagefiria.uoi.gr/gefiri.php?id=14 , http://www.tzoumerka-net.gr/a12.htm

http://www.dimosathamanias.gr/iboulga.htm

http://listedmonuments.culture.gr/monument.php?code=910&v17=

http://listedmonuments.culture.gr/monument.php?code=953&v17=

• Νεροτριβές- Νερόμυλοι

Πηγές : http://www.nomarxia-artas.gr/04F79E56.el.aspx 

http://www.dimosathamanias.gr/iboulga.htm

• Βρύσες

Πετρόκτιστη βρύση "Αρχόντω" με τα τέσσερα "στόματα" στην πλατεία του χωριού

Πετρόκτιστη βρύση "Κρυστάλλω" και επτά "στόματα" στην πλατεία του χωριού

Πηγές : http://www.tzoumerka-net.gr/a1.htm , http://www.dimosathamanias.gr/iboulga.htm

http://www.vourgarelinet.gr/axioth/kristalo.htm

• Παραδοσιακός οικισμός Σελιό.

Πηγές: http://www.epirus.org/?tag=%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B1

 http://www.tzoumerka-net.gr/a12.htm , http://www.dimosathamanias.gr/iboulga.htm

• Είδη Παραδοσιακών σπιτιών στα Τζουμερκοχώρια (εκτός Συρράκο - Καλαρρύτες)

Xαμόσπιτο: Kατοικία αποτελούμενη από ένα μόνο δωμάτιο, συνήθως διαστάσεων 8x6 τετρ. πήχεων και ύψους 4 τετρ. πήχεων. Ηταν στρωμένο με λάσπη από κοκκινόχωμα, χωρίς ταβάνι, χωρίς τζάμια και με το τζάκι στη μέση του δωματίου.
Στερφογάλαρο: Oυσιαστικά διαδέχθηκε το χαμόσπιτο. H ονομασία του προέκυψε από την κλίση του εδάφους: το μισό σπίτι ήταν χαμόσπιτο, δηλαδή στέρφο, και το άλλο μισό χωριζόταν σε ανώι και κατώι, που κατά την κοινή έκφραση ονομάζονταν γαλάριο. Eκτός από κυρίως κατοικία, το σπίτι χρησίμευε και για τη διαμονή των μεγαλύτερων από τα οικόσιτα ζώα (βοδιών, μουλαριών κ.λπ.) στο ισόγειο. H στέγη των σπιτιών ήταν κατασκευασμένη από πλάκες και στηριζόταν σε ανθεκτικούς κορμούς δένδρων.
Mονόσπιτο: Aποτελείται από δύο δωμάτια, ένα επάνω κι ένα κάτω. H εξέλιξη αυτή του στερφογάλαρου είχε σκοπό την απομάκρυνση των ζώων από την κυρίως οικία.

Nτεβίτικο: Πρόκειται για συνδυασμό δύο μονόσπιτων. Παρείχε περισσότερες ανέσεις στους κατοίκους του και ταυτόχρονα διέθετε αρκετούς δευτερεύοντες χώρους (για αποθήκευση προϊόντων, φύλαξη ζώων κ.λπ.).
Aνωκάτωγο: Διαδέχθηκε το ντεβίτικο και κυριάρχησε στα περισσότερα χωριά, τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του '50.
Eξοχικά καλύβια: Kαθώς τα χωράφια απείχαν μία ή δύο ώρες από το χωριό, πολλοί κάτοικοι των Tζουμέρκων έχτισαν στα χωράφια τους μικρά εξοχικά καλύβια, ώστε να διανυκτερεύουν εκεί και να φυλάσσουν τα εργαλεία τους. Tα καλύβια είχαν συνήθως διαστάσεις 6x8 πήχεις, ισόγεια με μικρά παράθυρα. Πολλοί χωρικοί αναγκάζονταν να βγάζουν το χειμώνα εκεί, προκειμένου να παραχειμάσουν τα πρόβατά τους.
H καλύβα: Eνώ το καλύβι κατασκευαζόταν με πέτρες και σκεπαζόταν με πλάκες, η καλύβα χτίζεται μέχρις ενός σημείου με πέτρα, αλλά σκεπάζεται με σανίδες ή άχυρα

Πηγή : http://trans.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_taxgreece_9016_26/01/2007_179582

Η Αρχιτεκτονική της Ηπείρου

Φωτογραφίες παραδοσιακών κτισμάτων

Ηπειρώτικα Γεφύρια

Ηπειρώτες Μάστοροι

Οι περιβαλλοντικές παράμετροι στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική

Γλωσσάρι παραδοσιακής αρχιτεκτονικής

Διατηρητέα κτίρια:

Όχι

Πηγή : http://estia.minenv.gr/EXEC

Ντοπιολαλιά - Γλωσσικά ιδιώματα:

"Μπουκουραίικα", η συνθηματική γλώσσα των ραφτάδων των Τζουμέρκων της Ηπείρου.

Πηγή : http://www.remen.gr/glosses/boukoureika.html

Βουνά:

Αθαμανικά Όρη ή Όρη Αθαμανών ή Τζουμέρκα. Ψηλότερη κορυφή το Καταφίδι (2.393 μ.).

Χάρτης Όρους Αθαμανικά ή Τζουμέρκα

Στοιχεία  Όρους Αθαμανικά ή Τζουμέρκα

Πηγή: Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού (http://www.axiosbios.gr) 

• Ποταμός Άραχθος, ποταμός Καλεντίνης, ποταμός Σαραντάπορος

• Ρέμα Κοραή, ρέμα Γλούμπαρη (παραπόταμοι του Αράχθου).

• Πηγή Λεπτοκαρυάς ( βρίσκεται κάτω από το Κέντρο Υγείας). 

Πηγές:

http://www.dimosathamanias.gr/iboulga.htm , http://www.petrinagefiria.uoi.gr/gefiri.php?id=14

http://listedmonuments.culture.gr/fek.php?ID_FEKYA=2703

http://listedmonuments.culture.gr/fek.php?ID_FEKYA=16754

http://www.tzoumerka-net.gr/a12.htm

Χάρτης- Υδατικά Διαμερίσματα Ηπείρου, Υδατικοί πόροι, Ζήτηση νερού

Πηγή: Υπουργείο Ανάπτυξης Διεύθυνση Υδατικού Δυναμικού (www.axiosbios.gr)

Γεωλογία Ηπείρου

Χλωρίδα - Πανίδα:

Χλωρίδα
Οι πλαγιές των Τζουμέρκων παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία από αυτοφυή δάση ελάτης και πεύκης καθώς και μεγάλη ποικιλία από καρποφόρα, αειθαλή ή φυλλοβόλα: Βελανιδιές, κουμαριές, αγριοκερασιές, φουντουκιές, κουτσουπιές, φλαμουριές, πλατάνια και ξηροπλάτανοι. Ποικιλία φυτών όπως το σαλέπι, η άγρια μέντα, το τσάι, η θρούμπη, η ρίγανη, η άγρια ορχιδέα, ο νάρκισσος, ο κόκκινος κρίνος όταν ανθίσουν γεμίζουν με το άρωμά τους και το χρώμα τους την περιοχή

Πανίδα
Ελάφια, λύκοι, αγριόγατοι, ζαρκάδια, αρκούδες και ασβοί, πέρδικες, τσαλαπετεινοί, αετοί και σταυραετοί. συμβιώνουν στο οικοσύστημα της περιοχής.

Πηγή : http://www.agnanta.gr/content/view/169/267/lang,el/

Μονοπάτια:

• Βασική Διαδρομή Βουργαρέλι - Μεσούντα

• Διαδρομή με ποδήλατο, από το Βουργαρέλι (760μ. υψομ.) μέχρι τη Μεσούντα συνολικής απόστασης 21χλμ.

• Από την πλατεία Βουργαρελίου - Άγ. Γεώργιος - Προφήτης Ηλίας.

• Βουργαρέλι - πηγή Λεπτοκαρυάς - Ομαλή .

• Βουργαρέλι - Άγ. Νεκτάριος - Σελιό (παραδοσιακός οικισμός) - Γιαννίτσι.

• Η ανάβαση σε υψόμετρο 1100 μέτρων ως τη θέση Ξερολίβαδο

• Από το κέντρο στη θέση Σταυρός και από εκεί στην Αγία Μαρίνα

• Από το κέντρο προς την Κόκκινη Εκκλησιά

• Ανάβαση στη θέση Λικένη – Ροίστα – Βοϊδολίβαδο Τζουμέρκων  με τα πόδια ή με αγροτικό ή τζιπ

Πηγές : http://www.nomarxia-artas.gr/04F79E56.el.aspx

http://www.dimosathamanias.gr/iboulga.htm , http://www.tzoumerka-net.gr/a12.htm

Προστατευόμενες περιοχές - Μνημεία της φύσης:

Προτεινόμενο Εθνικό Πάρκο Τζουμέρκων-Περιστερίου & Χαράδρας Αράχθου

Τύποι οικοτόπων στα Τζουμέρκα

Βιοποικιλότητα στα Τζουμέρκα

Προβλήματα - Απειλές - Ανάγκες

Στην ευρύτερη περιοχή του νομού Άρτας υπάρχει το θεσμοθετημένο Εθνικό Πάρκο Yγροτόπων Αμβρακικού.

Αλληλεπίδραση περιβάλλοντος και τοπικού πολιτισμού:

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου - Περιβάλλοντος - Τοπικού Πολιτισμού Νομού Άρτας

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου - Περιβάλλοντος - Τοπικού Πολιτισμού

Προβλήματα - Ανάγκες:

Προβλήματα-Ανάγκες της ευρύτερης περιοχής του Ν. Άρτας

Ορεινός τουρισμός. Προβλήματα - ανάγκες.

Ιστοσελίδες τοπικού ενδιαφέροντος:

• Ιστοσελίδα του Συλλόγου Βουργαρελιωτών Αττικής  http://www.vourgarelinet.gr/ 

• Ιστοσελίδα του Δήμου Αθαμανίας : http://www.dimosathamanias.gr/default.htm

• Τοπικό Σύμφωνο Ποιότητας Ορεινής Άρτας "Τα Τζουμέρκα" : http://www.tzoumerka-net.gr/

• Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Τζουμέρκων (Ι.Λ.Ε.Τ.: έδρα: Άγναντα Άρτας). Έκδοση του ετήσιου Δελτίου «Τζουμερκιώτικα Χρονικά» (τεύχη 1-5) και μιας ολοκληρωμένης και συστηματικής «Τζουμερκιώτικης βιβλιογραφίας». Πληροφορίες: http://www.ktistades.gr/initial.htm, http://www.agnanta.gr/content/view/159/256/lang,el/

• Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Άρτας : http://www.nomarxia-artas.gr/

• Περιφέρεια Ηπείρου http://www.roe.gr/

• Αναπτυξιακή Εταιρεία Ήπειρος Α.Ε.  http://www.epirussa.gr/

• Epirus Connection http://www.epcon.gr

• Epirus Ecotour Guide http://www.ecotour-epirus.gr/

• Τα Πέτρινα Γεφύρια της Ηπείρου : http://www.petrinagefiria.uoi.gr/search.php

• Η Βιοποικιλότητα της Ηπείρου : http://www.viopikilotita.uoi.gr/

• Χοροί Ηπείρου: http://paroutsas.jmc.gr/dances/epiros/frames.htm
• Παραδοσιακή Μουσική Ηπείρου: http://www.epcon.gr/EpconMusic/

Αναφορές:

Στο Βουργαρέλι της Άρτας βρίσκεται η βιβλιοθήκη του ακαδημαϊκού Ιγγλέση

Πηγή: Περιφέρεια Ηπείρου, Ήπειρος, Ιστορία και πολιτισμός, ΠΕΠ Ηπείρου, Αθήνα, 2007

Ειδική βιβλιογραφία

Κατσανός Γ., 2000. Ιστορικά κείμενα Βουργαρελίου και ευρύτερης περιοχής, Αθήνα.

Μαντά, Κ. Γ., 1952. Το Βουλγαρέλι της Άρτας και η μονή Άγιος Γεώργιος, Ηπειρωτική εστία. Έτος Α, Οκτώβριος 1952, τεύχος 6, Ιωάννινα.

Οικονομίδης Γ., Παπαδημητρίου Κ., 1976. Η εξαγορά του Βουργαρελίου και το πρόβλημα της. Αθήνα.

Πετρονικολός Κ. 1977. Το Βουλγαρέλι (Δροσοπηγή) Τζουμέρκων. Σείριος, Αθήνα.

Γενική βιβλιογραφία Νομού Άρτας