Υψόμετρο:

950 μ.

Πηγή : http://www.epirus.com/theodoriana

Πληθυσμός:

263 κάτοικοι (245 τα Θεοδώριανα, 18 το Σκαρπάριο)

Πηγή : ΕΣΥΕ - Μόνιμοι κάτοικοι - Απογραφή 2001

Απόσταση από μεγάλο αστικό κέντρο:

83 χλμ. από την Άρτα

Πηγή: http://www.nomarxia-artas.gr/B47D3D02.el.aspx

Ιστορικά στοιχεία:

Ιστορικά στοιχεία για το χωριό: http://www.theodoriana.com/content/view/17/32/lang,el/

Η ονομασία του χωριού προέρχεται από την αρχαία Αθαμανική πόλη Θεοδωρία.

Ο οικισμός Σκαρπάρι ήταν για χρόνια απομονωμένος από τον υπόλοιπο κόσμο. Επικοινωνούσε μόνο με τα Θεοδώριανα, μέσω δύσβατου μονοπατιού. Τη δεκαετία του '80 κατασκευάστηκε δρόμος και το χωριό βγήκε από την αφάνεια.

Πηγές: http://www.theodoriana.com/content/view/82/67/lang,el/

http://www.tzoumerka-net.gr/a3.htm

Iστορικά στοιχεία για  το νομό Άρτας στην ιστοσελίδα :

http://www.nomarxia-artas.gr/10452F78.el.aspx

Ιστορικά μνημεία - μουσεία:

Ευρήματα αρχαίας πόλης στη θέση "Σελιό"

Αξιόλογες εκκλησίες - Ι. Μονές:

• Ιερός Ναός Γέννησης της Θεοτόκου (Μοναστήρι της Παναγίας) - Βυζαντινός ναός. 1793. Στην αυλή του ναού λειτούργησε κάποιου είδους κρυφό σχολείο.

• Ιερός Ναός Αγ. Γεωργίου - 1880. Αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο.

• Ιερός Ναός Αγ. Παρασκευής.

Πηγές: http://www.nomarxia-artas.gr/3C9AB474.el.aspx

http://www.theodoriana.com

Πολιτιστικές εκδηλώσεις - Πανηγύρια:

• Γιορτή Μοναστηριού της Παναγίας - 8 Σεπτεμβρίου 

• 15 Αυγούστου - Πανηγύρι

• Πανηγύρια στα Θεοδώριανα - Ιστορική αναδρομή:http://www.theodoriana.com/content/view/77/lang,el/

Ήθη - Έθιμα - Παραδόσεις:

Παραδοσιακός χορός "Διπλοκάγκελο" - χορεύεται στο πανηγύρι του 15αύγουστου. Καγκέλια, είναι οι φιδογυριστές στροφές του χορού.

Το τραγούδι της Κωστηλάτας (τραγουδιέται στον διπλοκάγκελο). Αναφέρεται στον ξεσηκωμό των κατοίκων ενάντια στους τσιφλικάδες, στο λιβάδι της Κωστηλάτας.

Το έθιμο του αναμμένου πουρναριού σε όλα τα χωριά της Άρτας.

Πηγή:  http://www.oikade.gr/news_detail.asp?NewID=000000000006612.EL&NwcID=000000000000019.EL

Αναλυτικές πληροφορίες για τη μουσική και τους χορούς της Ηπείρου: http://www.vlahoi.net/content/view/90/2/

Ηπειρώτικο Πολυφωνικό Τραγούδι: http://www.vlahoi.net/content/view/44/2/

Πηγές: http://www.oikade.gr , http://www.theodoriana.com

http://www.tzoumerka-net.gr/a32.htm

Γαστρονομία - Τοπικές Γεύσεις:

Οι πίτες σπάνια λείπουν από το Τζουμερκιώτικο - αλλά και γενικότερα το Ηπειρώτικο - τραπέζι και οι Τζουμερκιώτισσες είναι φημισμένες για την τέχνη του ανοίγματος του φύλλου. 

Πηγή: http://www.agnanta.gr/content/view/171/269/lang,el/

Παραδοσιακά φαγητά και συνταγές στις ιστοσελίδες:

http://www.in.gr/Reviews/chapter.asp?lngReviewID=381&lngChapterID=45053 , www.epcon.gr

Τοπικά Προϊόντα:

Κάποια από τα παραδοσιακά προϊόντα της περιοχής των Τζουμέρκων είναι: το μέλι, το κρασί, το τσίπουρο, ο τραχανάς, οι χυλοπίτες, τα γλυκά του κουταλιού, τα αρωματικά φυτά όπως η ρίγανη, το χαμομήλι, το τσάι βουνού κτλ., οι ξηροί καρποί όπως το κάστανο, το καρύδια κ.α., το τυρί φέτα.

Πηγή : http://www.dimosathamanias.gr/visit.htm#4

Παραδοσιακά επαγγέλματα:

Κτηνοτροφία, Γεωργία (σιτάρι, καλαμπόκι, φασόλια, μήλα, καρύδια, κ.λ.π.).

Πηγές: http://www.theodoriana.com/content/view/105/75/lang,el/

http://www.geocities.com/oreinoi/monopatia.htm

Καπάδες: Προμήθευαν τις αγορές Ανατολής και Δύσης (Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Οδησσό, Τεργέστη, Νεάπολη, Βιέννη και Μασσαλία) με χειροποίητες κάπες – χονδρούς μάλλινους επενδύτες – για τα ναυτικά πληρώματα της Αδριατικής και της Μεσογείου και το στρατό του Ναπολέοντα.

Τερζήδες: Ράφτες που κοσμούσαν με κεντίδια παραδοσιακές φορεσιές που κυκλοφορούσαν σε όλα τα Βαλκάνια

Πελεκάνοι: Μάστοροι της πέτρας- πελεκούσαν την γκρίζα ψαμμόπετρα

Ταγιαδόροι: Ξυλογλύπτες που σκάλιζαν τα τέμπλα των εκκλησιών και των μοναστηριών και τις μπακλαβαδωτές οροφές των αρχοντικών

Πηγή:

Παλιούρας Α., 2005. Τζουμέρκα μου περήφανα. ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ Βουνά στο σχήμα του ουρανού, Μαρκέτου Σ. (επιμ.). Αθήνα: Επτά ΗΜΕΡΕΣ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. 22/05/2005.

Παραδοσιακός οικισμός:

Όχι

Πηγή: http://estia.minenv.gr

Παραδοσιακή αρχιτεκτονική:

• Παραδοσιακό πέτρινο μονότοξο γεφύρι, της Γκούρας (ποταμός Γκούρας).

• Παραδοσιακός νερόμυλος - νεροτριβή, στη θέση Λαύρος. Κτίστηκε το 1918.

• Οι χαρακτηριστικές παραδοσιακές διώροφες κατοικίες στις οποίες υπήρχε χώρος για τα ζώα στο ισόγειο και χώρος για διαμονή στον όροφο, ονομάζονται "Κούλιες".

• Το κτίριο του δημοτικού σχολείου αποτελεί δείγμα τοπικής αρχιτεκτονικής. Έχει χαρακτηριστεί μνημείο: ΦΕΚ 285/Β/31-3-1999

• Το συγκρότημα "Νερόμυλος - νεροτριβή - μαντάνια" στη θέση Κάτω Μύλος, που έχει χαρακτηριστεί ως μνημείο: ΦΕΚ 177/Β/25-2-1998.

• Γεφύρι στη θέση "Κάτω Μύλος", που έχει χαρακτηριστεί ως μνημείο: ΦΕΚ 1045/Β/4-6-1999

Πηγές: http://www.theodoriana.com

http://listedmonuments.culture.gr/fek.php?ID_FEKYA=17408&v17=

http://listedmonuments.culture.gr/fek.php?ID_FEKYA=17409&v17=

http://listedmonuments.culture.gr/fek.php?ID_FEKYA=1325&v17=

• Είδη Παραδοσιακών σπιτιών στα Τζουμερκοχώρια (εκτός Συρράκο - Καλαρρύτες)

Xαμόσπιτο: Kατοικία αποτελούμενη από ένα μόνο δωμάτιο, συνήθως διαστάσεων 8x6 τετρ. πήχεων και ύψους 4 τετρ. πήχεων. Ηταν στρωμένο με λάσπη από κοκκινόχωμα, χωρίς ταβάνι, χωρίς τζάμια και με το τζάκι στη μέση του δωματίου.
Στερφογάλαρο: Oυσιαστικά διαδέχθηκε το χαμόσπιτο. H ονομασία του προέκυψε από την κλίση του εδάφους: το μισό σπίτι ήταν χαμόσπιτο, δηλαδή στέρφο, και το άλλο μισό χωριζόταν σε ανώι και κατώι, που κατά την κοινή έκφραση ονομάζονταν γαλάριο. Eκτός από κυρίως κατοικία, το σπίτι χρησίμευε και για τη διαμονή των μεγαλύτερων από τα οικόσιτα ζώα (βοδιών, μουλαριών κ.λπ.) στο ισόγειο. H στέγη των σπιτιών ήταν κατασκευασμένη από πλάκες και στηριζόταν σε ανθεκτικούς κορμούς δένδρων.
Mονόσπιτο: Aποτελείται από δύο δωμάτια, ένα επάνω κι ένα κάτω. H εξέλιξη αυτή του στερφογάλαρου είχε σκοπό την απομάκρυνση των ζώων από την κυρίως οικία.

Nτεβίτικο: Πρόκειται για συνδυασμό δύο μονόσπιτων. Παρείχε περισσότερες ανέσεις στους κατοίκους του και ταυτόχρονα διέθετε αρκετούς δευτερεύοντες χώρους (για αποθήκευση προϊόντων, φύλαξη ζώων κ.λπ.).
Aνωκάτωγο: Διαδέχθηκε το ντεβίτικο και κυριάρχησε στα περισσότερα χωριά, τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του '50.
Eξοχικά καλύβια: Kαθώς τα χωράφια απείχαν μία ή δύο ώρες από το χωριό, πολλοί κάτοικοι των Tζουμέρκων έχτισαν στα χωράφια τους μικρά εξοχικά καλύβια, ώστε να διανυκτερεύουν εκεί και να φυλάσσουν τα εργαλεία τους. Tα καλύβια είχαν συνήθως διαστάσεις 6x8 πήχεις, ισόγεια με μικρά παράθυρα. Πολλοί χωρικοί αναγκάζονταν να βγάζουν το χειμώνα εκεί, προκειμένου να παραχειμάσουν τα πρόβατά τους.
H καλύβα: Eνώ το καλύβι κατασκευαζόταν με πέτρες και σκεπαζόταν με πλάκες, η καλύβα χτίζεται μέχρις ενός σημείου με πέτρα, αλλά σκεπάζεται με σανίδες ή άχυρα

Πηγή : http://trans.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_taxgreece_9016_26/01/2007_179582

Η Αρχιτεκτονική της Ηπείρου

Φωτογραφίες παραδοσιακών κτισμάτων

Ηπειρώτικα Γεφύρια

Ηπειρώτες Μάστοροι

Οι περιβαλλοντικές παράμετροι στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική

Γλωσσάρι παραδοσιακής αρχιτεκτονικής

Διατηρητέα κτίρια:

Όχι

Πηγή : http://estia.minenv.gr/EXEC

Ντοπιολαλιά - Γλωσσικά ιδιώματα:

"Μπουκουραίικα", η συνθηματική γλώσσα των ραφτάδων των Τζουμέρκων της Ηπείρου.

Πηγή : http://www.remen.gr/glosses/boukoureika.html

Βουνά:

Αθαμανικά Όρη ή Όρη Αθαμανών ή Τζουμέρκα. Ψηλότερη κορυφή το Καταφίδι (2.393 μ.).

Χάρτης Όρους Αθαμανικά ή Τζουμέρκα

Στοιχεία  Όρους Αθαμανικά ή Τζουμέρκα

Πηγή: Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού (http://www.axiosbios.gr) 

Στο χωριό: Ποτάμι "Γκούρας" (ή Άσπρη Γκούρα). Ποτάμι "Μουζάκι".

Καταρράκτες «ΣΟΥΔΑ» του ποταμού Άσπρη Γκούρα Πηγή: http://www.tzoumerka-net.gr/a3.htm

Ρέμα "Μαρκς" (ή Παπαχρήστου) και Ρέμα "Σκούρτς".

Ο Γκούρας και το Μουζάκι ενώνονται στη θέση "Σμίξη" και χύνονται στον Αχελώο.

Το χωριό είναι πλούσιο σε πηγές.

Περισσότερες πληροφορίες για τα ποτάμια και τις πηγές του χωριού : http://www.theodoriana.com/content/view/105/75/lang,el/

Στην ευρύτερη περιοχή: Άραχθος ποταμός, Αχελώος ποταμός

Χάρτης- Υδατικά Διαμερίσματα Ηπείρου, Υδατικοί πόροι, Ζήτηση νερού

Πηγή: Υπουργείο Ανάπτυξης Διεύθυνση Υδατικού Δυναμικού (www.axiosbios.gr)

Χλωρίδα - Πανίδα:

Έλατα, Πλατάνια, Πεύκα.

Πηγή: http://www.epirus.com/theodoriana

Χλωρίδα
Οι πλαγιές των Τζουμέρκων παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία από αυτοφυή δάση ελάτης και πεύκης καθώς και μεγάλη ποικιλία από καρποφόρα, αειθαλή ή φυλλοβόλα: Βελανιδιές, κουμαριές, αγριοκερασιές, φουντουκιές, κουτσουπιές, φλαμουριές, πλατάνια και ξηροπλάτανοι. Ποικιλία φυτών όπως το σαλέπι, η άγρια μέντα, το τσάι, η θρούμπη, η ρίγανη, η άγρια ορχιδέα, ο νάρκισσος, ο κόκκινος κρίνος όταν ανθίσουν γεμίζουν με το άρωμά τους και το χρώμα τους την περιοχή

Πανίδα
Ελάφια, λύκοι, αγριόγατοι, ζαρκάδια, αρκούδες και ασβοί, πέρδικες, τσαλαπετεινοί, αετοί και σταυραετοί. συμβιώνουν στο οικοσύστημα της περιοχής.

Πηγή : http://www.agnanta.gr/content/view/169/267/lang,el/

Μονοπάτια:

• Θεοδώριανα - Νεράιδα. Παλιότερα αποτελούσε βασικό άξονα επικοινωνίας της Ηπείρου με τα χωριά του Ασπροποτάμου. Λέγεται "Καγκέλια".

• Θεοδώριανα - Βουργαρέλι. Ορεινό μονοπάτι. Διασχίζει τις τοποθεσίες Κουτσοχέρι, Κούκου Καρυές και Σταυρός.

• Θεοδώριανα - Μελισσουργοί. Ορειβατικό μονοπάτι περίπου 5 ωρών. Το μονοπάτι διασχίζει δάση ελάτης, πηγές, λιβάδια, εγκαταλειμμένα χωράφια και στάνες. Έχει θέα τα Τζουμέρκα και τη Νότια Πίνδο. Διέρχεται από το Αυτί, 1750μ. υψομ.

• Θεοδώριανα - Λάκκες. Μονοπάτι που διέρχεται από την τοποθεσία Αγ. Παρασκευή.

• Θεοδώριανα - Βτσέλι. Από τα πιο τουριστικά μονοπάτια. Διέρχεται από την τοποθεσία Σούδα όπου ο ποταμός Γκούρας σχηματίζει δύο καταρράκτες, ύψους 25μ.

• Θεοδώριανα - Καταφίδι. Διέρχεται από την τοποθεσία Κωστηλάτες και φτάνει στην κορυφή Καταφίδι (Πυραμίδα, 2.393μ.).

Πηγές: http://www.theodoriana.com/content/view/36/49/lang,el/

http://www.geocities.com/oreinoi/monopatia.htm

http://www.tzoumerka-net.gr/a32.htm

Προστατευόμενες περιοχές - Μνημεία της φύσης:

Προτεινόμενο Εθνικό Πάρκο Τζουμέρκων-Περιστερίου & Χαράδρας Αράχθου

Τύποι οικοτόπων στα Τζουμέρκα

Βιοποικιλότητα στα Τζουμέρκα

Προβλήματα - Απειλές - Ανάγκες

Στην ευρύτερη περιοχή του νομού Άρτας υπάρχει το θεσμοθετημένο Εθνικό Πάρκο Yγροτόπων Αμβρακικού.

Αλληλεπίδραση περιβάλλοντος και τοπικού πολιτισμού:

Προβλήματα - Ανάγκες:

Υπάρχει σημαντικός κίνδυνος για τα δύο ποτάμια του χωριού, εξαιτίας της κατασκευής φραγμάτων. Οι κάτοικοι αντιδρούν εδώ και χρόνια.

Πηγή: http://www.theodoriana.com

Τοπικές οργανώσεις και κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής αντιδρούν εξαιτίας της περιβαλλοντικής υποβάθμισης που προκαλούν τα φράγματα στον Άραχθο.

Πηγές: http://www.xsap.gr/personal/istories_araxthos.htm

http://www.skoupa.gr/index.php?option=content&task=view&id=34

Προβλήματα-Ανάγκες της ευρύτερης περιοχής του Ν. Άρτας

Ορεινός τουρισμός. Προβλήματα - ανάγκες.

Ιστοσελίδες τοπικού ενδιαφέροντος:

• Ιστοσελίδα του χωριού:  http://www.theodoriana.com

• Σύλλογος Θεοδώριανων Άρτας "Οι Ορεινοί": http://www.theodoriana.com/content/view/13/28/lang,el/

• Τοπικό Σύμφωνο Ποιότητας Ορεινής Άρτας "Τα Τζουμέρκα" : http://www.tzoumerka-net.gr/

• Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Τζουμέρκων (Ι.Λ.Ε.Τ.: έδρα: Άγναντα Άρτας). Έκδοση του ετήσιου Δελτίου «Τζουμερκιώτικα Χρονικά» (τεύχη 1-5) και μιας ολοκληρωμένης και συστηματικής «Τζουμερκιώτικης βιβλιογραφίας». Πληροφορίες: http://www.ktistades.gr/initial.htm ,

  http://www.agnanta.gr/content/view/159/256/lang,el/

   

• Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Άρτας : http://www.nomarxia-artas.gr/

• Περιφέρεια Ηπείρου http://www.roe.gr/

• Αναπτυξιακή Εταιρεία Ήπειρος Α.Ε.  http://www.epirussa.gr/

• Epirus Connection http://www.epcon.gr

• Epirus Ecotour Guide http://www.ecotour-epirus.gr/

• Τα Πέτρινα Γεφύρια της Ηπείρου : http://www.petrinagefiria.uoi.gr/search.php

• Η Βιοποικιλότητα της Ηπείρου : http://www.viopikilotita.uoi.gr/

• Χοροί Ηπείρου: http://paroutsas.jmc.gr/dances/epiros/frames.htm

• Παραδοσιακή Μουσική Ηπείρου: http://www.epcon.gr/EpconMusic/

Αναφορές:

Ειδική βιβλιογραφία

Αγροτουριστική Α.Ε., 2003. Άρτα και Πρέβεζα: Τζουμέρκα, Αχέροντας και Αμβρακικός. Οικοτουριστικός οδηγός για τις πράσινες τάξεις, Περιφερειακές Εκδόσεις «Έλλα», Λάρισα.

Γενική βιβλιογραφία Νομού Άρτας