Υψόμετρο:

750 μ.

Πηγή : http://www.epirus.com/avel/grpage1.html

Πληθυσμός:

345 κάτοικοι

Πηγή : Ε.Σ.Υ.Ε.- Μόνιμοι Κάτοικοι -  Απογραφή 2001

Απόσταση από μεγάλο αστικό κέντρο:

55 χλμ. από Ιωάννινα

Πηγή : http://ee.admin.uoi.gr/km.htm

Ιστορικά στοιχεία:

Γεωγραφικά ανήκει στην ευρύτερη περιοχή Πωγωνίου. Ιστορικά και άλλα στοιχεία στην ιστοσελίδα : http://6dim-ioann.ioa.sch.gr/nomos_perioxes.htm#pogoni , http://www.epirus.com/avel/grpage1.html

Ιστορικά μνημεία - μουσεία:

Το Παρθεναγωγείο, το ελληνικό Σχολείο

Βιβλιοθήκη της Βήσσανης χρονολογείται από το 1899

Πηγές :  http://www.nomioan.gr/%5Cdocs%5CTourism%5Cpresentation%20Gr.pdf

Περιφέρεια Ηπείρου, Ήπειρος, Ιστορία και πολιτισμός, ΠΕΠ Ηπείρου, Αθήνα, 2007

Αξιόλογες εκκλησίες - Ι. Μονές:

• Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου, μεγάλων διαστάσεων εκκλησία του 18ου αιώνα με τοιχογραφίες της ίδιας εποχής. (ΥΑ 103613/4352/24-12-1957 - ΦΕΚ 21/Β/24-1-1958)

• Ιερά Μονή Άβελ, μονόκλιτη βασιλική με τρούλο, το καθολικό κτίστηκε και αγιογραφήθηκε το 1770. Οι αγιογραφίες της είναι έργο ζωγράφων από τους Χιονιάδες της Κόνιτσας (ΥΑ 34283/1044/20-5-1947 - ΦΕΚ 95/Β/9-7-1947)

Πηγές :  http://www.nomioan.gr/%5Cdocs%5CTourism%5Cpresentation%20Gr.pdf , http://www.epcon.gr/s/Hyperchu.asp?Code=214

http://6dim-ioann.ioa.sch.gr/nomos_mones.htm#avel και http://listedmonuments.culture.gr/fek.php?ID_FEKYA=8547

Πολιτιστικές εκδηλώσεις - Πανηγύρια:

H «Γιορτή της Φιλιάς», που διοργανώνει ο πολιτιστικός σύλλογος κάθε χρόνο, στα τέλη Ιανουαρίου.

Πηγή : http://www.epirus.com/avel/grpage3.html

15 Αυγούστου: Γιορτή Κοίμησης Θεοτόκου, πανηγύρι παραδοσιακό

Πηγή: http://www.epirus.org/?p=233

Ήθη - Έθιμα - Παραδόσεις:

• Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το πολυφωνικό Πωγωνήσιο τραγούδι (και ο διάσημος Πωγωνήσιος χορός) που αποτελεί μοναδικό φαινόμενο στην Ελληνική μουσική παράδοση.

        Πηγή  : http://6dim-ioann.ioa.sch.gr/nomos_music.htm  

• Περισσότερες πληροφορίες για τους χορούς της περιοχής :

        http://paroutsas.jmc.gr/dances/epiros/frames.htm

• Περισσότερες πληροφορίες για το πολυφωνικό τραγούδι :

        http://www.polyphonic.gr/Hpeirotiko.htm

        http://www.dolo.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=32&Itemid=52

• Λώλης Kώστας, Η μουσικοχορευτική παράδοση του Πωγωνίου Ιωαννίνων

        Πηγή : http://www.vlahoi.net/content/view/216/2/

• Υφαντής, Ν., Έθιμα γύρω από τον γάμο στο Πωγώνι  

        Πηγή : http://www.epcon.gr/s/article.asp?CatID=14&author=#

Γαστρονομία - Τοπικές Γεύσεις:

Τοπικά Προϊόντα:

Παραδοσιακά επαγγέλματα:

Κτηνοτροφία, ταπητουργική

Πηγή : http://www.epcon.gr/Dimoi/Dimos2/p1.html

Κύρια γεωργοκτηνοτρόφοι αρχικά οι κάτοικοι-μετακινούμενοι όχι τόσο σε μεγάλες αποστάσεις αλλά από χαμηλότερα σε ψηλότερα υψόμετρα στην ίδια γεωγραφική περιοχή –εξάσκησαν στη συνέχεια διάφορα επαγγέλματα. Πιεζόμενοι κύρια από την σταδιακή τσιφλικοποίηση της περιοχής, τους βρίσκουμε ταξιδεμένους σε διάφορες πόλεις των Βαλκανίων (κυρίως Πόλη και Βλαχία) ως πλανόδιους τεχνίτες (βαρελάδες, ασβεστάδες, χασάπηδες, τσαρουχάδες κλπ) και στη συνέχεια σαν εμπόρους. Παρουσιάζεται μάλιστα μια επαγγελματική εξειδίκευση κατά χωριό.

Πηγή : http://6dim-ioann.ioa.sch.gr/nomos_perioxes.htm#pogoni

Παραδοσιακός οικισμός:

Όχι

Πηγή : http://estia.minenv.gr/EXEC

Παραδοσιακή αρχιτεκτονική:

Τα σπίτια των Βησσανιωτών αντανακλούσαν την οικονομική και πνευματική πρόοδο της περιοχής. Ήταν χτισμένα από Ηπειρώτες μαστόρους από τα φημισμένα μαστοροχώρια της Πυρσόγιαννης και της Βούρμπιανης. Ήταν συνήθως χτισμένα μέσα σε πλακόστρωτη αυλή, περιστοιχισμένη με οβρό (μαντρότοιχο) και εξώπορτα ξύλινη που είχε δίκλιτη στέγη.

Πηγή : http://el.wikipedia.org/wiki/ 

Η Αρχιτεκτονική της Ηπείρου

Φωτογραφίες παραδοσιακών κτισμάτων

Ηπειρώτικα Γεφύρια

Ηπειρώτες Μάστοροι

Λαϊκή Ζωγραφική

Οι περιβαλλοντικές παράμετροι στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική

Γλωσσάρι παραδοσιακής αρχιτεκτονικής

Διατηρητέα κτίρια:

Ντοπιολαλιά - Γλωσσικά ιδιώματα:

Βουνά:

Επιφανειακά - Υπόγεια νερά:

• Ποταμός Γορμός

• Στην ευρύτερη περιοχή κοντά στο Δελβινάκι βρίσκεται Λίμνη Ζαραβίνα 

Η λίμνη Ζαραβίνα ή Νεζερός ή Νιζερός ή λίμνη Δελβινακίου, βρίσκεται στο άκρο του αντίστοιχου λεκανοπεδίου στην επαρχία Πωγωνίου, του Νομού Ιωαννίνων, έχει πάνω από 30 μέτρα μέγιστο βάθος και κατατάσσεται ως πέμπτη στη σειρά των βαθύτερων φυσικών ελληνικών λιμνών.

Τα νερά της λίμνης είναι αρίστης έως πολύ καλής ποιότητας, είναι διαυγέστατα,  τροφοδοτούν συνεχώς με φυσικό τρόπο και είναι φυσική συνέχεια του ποταμού Νεζερού, του ποταμού Λιμπούσδα και τελικά του ποταμού Καλαμά.

Πηγές:

Κουσουρής Θ., 2001. Επιστημονική Έκθεση- Πραγματογωνμοσύνη Λίμνης Ζαραβίνας. Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, (Ε.Κ.Θ.Ε), Αθήνα

Γιακουμάκης Σ. και Καπλανίδης Α., 2003. Τεχνική Έκθεση. Πραγματογνωμοσύνη σχετικά με τον τρόπο δημιουργίας και συντήρησης (τροφοδοσίας) της λίμνης Ζαραβίνα ή Νεζερός Νομού Ιωαννίνων, Αθήνα.

Χάρτης - Υδατικά Διαμερίσματα Ηπείρου, Υδατικοί πόροι, Ζήτηση νερού

Πηγή: Υπουργείο Ανάπτυξης - Δ/νση Υδατικού Δυναμικού (www.axiosbios.gr)

Υπέδαφος:

Χλωρίδα - Πανίδα:

Μονοπάτια:

Προστατευόμενες περιοχές - Μνημεία της φύσης:

Η λίμνη Ζαραβίνα μαζί με τις γειτονικές περιοχές της κοιλάδας του Γόρμου ποταμού, το δάσος της Μερόπης και το Ωραιόκαστρο - συνολικής έκτασης 219,17 τετραγωνικά χιλιόμετρα -, έχει ενταχθεί στο ευρωπαικό δίκτυο προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος NATURA-2000, με υψηλή μάλιστα προτεραιότητα προστασίας και με κωδικό GR2130010 (NATURA-2000). Από περιβαλλοντική άποψη, στη λίμνη Ζαραβίνα, διαβιούν αρκετά ψάρια του γλυκού νερού (περισσότερα από έντεκα), μερικά από τα οποία είναι ενδημικά είδη της ευρύτερης περιοχής ή και της δυτικής Ελλάδας- οι περισσότεροι από αυτούς τους ιχθυοπληθυσμούς έχουν σημαντική περιβαλλοντική παρά οικονομική αξία και σημασία.

Πηγές:

Κουσουρής Θ., 2001. Επιστημονική Έκθεση- Πραγματογωνμοσύνη Λίμνης Ζαραβίνας. Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, (Ε.Κ.Θ.Ε), Αθήνα

Γιακουμάκης Σ. και Καπλανίδης Α., 2003. Τεχνική Έκθεση. Πραγματογνωμοσύνη σχετικά με τον τρόπο δημιουργίας και συντήρησης (τροφοδοσίας) της λίμνης Ζαραβίνα ή Νεζερός Νομού Ιωαννίνων, Αθήνα.

Στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον» του ΥΠΕΧΩΔΕ εντάχθηκε η Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη (Ε.Π.Μ) για τον Γράμμο και τον Δούσκο και αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στο καλοκαίρι του 2008. Στη μελέτη περιλαμβάνονται οι περιοχές του δικτύου Natura 2000 με τις ονομασίες: «Κορυφές όρους Γράμμος», «Όρος Δούσκον, Ωραιόκαστρο, Δάσος Μερόπης, κοιλάδα Γορμού, λίμνη Δελβινακίου», καθώς και η ενδιάμεση περιοχή, δηλαδή από τον κάμπο της Κόνιτσας έως το Μολυβδοσκέπαστο  και οι γειτονικές του Γράμμου εκτάσεις στον νομό Καστοριάς.

Στα όρια της περιοχής μελέτης, για το Ν. Ιωαννίνων,  περιλαμβάνονται τμήματα των δήμων Μαστοροχωρίων, Κόνιτσας, Άνω Πωγωνίου, Δελβινακίου και των Κοινοτήτων Αετομηλίτσας και Πωγωνιανής.

Στο σχέδιο προεδρικού διατάγματος που θα συνοδεύσει την ειδική περιβαλλοντική μελέτη θα περιλαμβάνονται και ειδικές ρυθμίσεις για την ενίσχυση επενδύσεων ήπιων μορφών τουρισμού, αγροτουρισμού κ.λ.π., καθώς και σχέδια για τη θέσπιση αυστηρών κανονισμών για τη διατήρηση του παραδοσιακού χαρακτήρα χωριών και οικισμών π.χ. αποκατάσταση διατηρητέων κτηρίων και κτηρίων σε παραδοσιακούς οικισμούς. Έτσι για πρώτη φορά στην Ελλάδα, η προστασία του περιβάλλοντος πρόκειται να συνδυαστεί με την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς

Το Εθνικό Πάρκο Β. Πίνδου, το Εθνικό Πάρκο που θα περιλαμβάνει τα Τζουμέρκα, το όρος Περιστέρι και τη χαράδρα του Αραχθου μαζί με το Εθνικό Πάρκο στο Γράμμο, αφού ολοκληρωθεί η αποναρκοθέτησή του, θα συγκροτούν την πιο εκτεταμένη περιοχή περιβαλλοντικής προστασίας στην Ελλάδα.

Πηγές:

http://www.neoiagones.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=1158

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_1_19/11/2006_205677

http://www.epirotikosagon.gr/service.asp?ArticleId=1631

Αλληλεπίδραση περιβάλλοντος και τοπικού πολιτισμού:

Ως προστατευόμενος υγρότοπος η λίμνη Ζαραβίνα μετριάζει τις ακραίες καιρικές συνθήκες και το κλίμα γενικότερα της περιοχής, μετριάζει τα πλημμυρικά φαινόμενα της ευρύτερης περιοχής, γιατί έχει τη δυνατότητα να συγκρατεί πολλά νερά, εμπλουτίζει το υδατικό δυναμικό της ευρύτερης περιοχής της, συγκρατεί τα φερτά υλικά, συγκρατεί το διοξείδιο του άνθρακα της ατμόσφαιρας, στηρίζει πλούσιες και αξιόλογες τροφικές αλυσίδες και τροφικά πλέγματα, συντηρεί την περιβαλλοντική κληρονομιά μέσα στο φυσικό ελληνικό περιβάλλον, δημιουργεί ευκαιρίες για αναψυχή του κοινού, για έρευνα και περιβαλλοντική εκπαίδευση.

Πηγές:

Κουσουρής Θ., 2001. Επιστημονική Έκθεση- Πραγματογωνμοσύνη Λίμνης Ζαραβίνας. Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, (Ε.Κ.Θ.Ε), Αθήνα

Γιακουμάκης Σ. και Καπλανίδης Α., 2003. Τεχνική Έκθεση. Πραγματογνωμοσύνη σχετικά με τον τρόπο δημιουργίας και συντήρησης (τροφοδοσίας) της λίμνης Ζαραβίνα ή Νεζερός Νομού Ιωαννίνων, Αθήνα.

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου - Περιβάλλοντος - Τοπικού Πολιτισμού Νομού Ιωαννίνων

Αλληλεπίδραση Ανθρώπου - Περιβάλλοντος - Τοπικού Πολιτισμού

Προγράμματα που έχουν εφαρμοστεί στην περιοχή σχετικά με περιβάλλον και ανάπτυξη

Προβλήματα - Ανάγκες:

Στη λίμνη Ζαραβίνα έχουν γίνει εμπλουτισμοί ξενικών προς την περιοχή ψαριών γεγονός το οποίο σε συνδυασμό με την υπερεκμετάλλευση των πόρων και της παραγωγικότητας της λίμνης, την υπεραλίευση ή/και εκλεκτική αλίευση, μπορεί να οδηγήσει το φυσικό λιμναίο οικοσύστημα σε μη αναστρέψιμες, οικολογικά και υδρολογικά, ζημιές.

Πηγές:

Κουσουρής Θ., 2001. Επιστημονική Έκθεση- Πραγματογωνμοσύνη Λίμνης Ζαραβίνας. Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, (Ε.Κ.Θ.Ε), Αθήνα

Γιακουμάκης Σ. και Καπλανίδης Α., 2003. Τεχνική Έκθεση. Πραγματογνωμοσύνη σχετικά με τον τρόπο δημιουργίας και συντήρησης (τροφοδοσίας) της λίμνης Ζαραβίνα ή Νεζερός Νομού Ιωαννίνων, Αθήνα.

http://www.perivallon.com/material/articles/EnimerotikaArthra/limniZARAVINA.pdf

Προβλήματα - Ανάγκες της ευρύτερης περιοχής του Ν. Ιωαννίνων

Ορεινός τουρισμός. Προβλήματα - ανάγκες.

Ιστοσελίδες τοπικού ενδιαφέροντος:

• Ιστοσελίδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Βησσάνης : http://www.epirus.com/avel/grpage2.html

• Ιστοσελίδα του Δήμου Δελβινακίου : http://www.epcon.gr/Dimoi/Dimos2/

• Στην περιοχή έχει εφαρμοστεί το πρόγραμμα  LEADER II. Πληροφορίες στην ιστοσελίδα:

• http://www.epirussa.gr/leader+/leader%201-2/erga_leader_ii/index.htm

• 6ο Δημοτικό Σχολείο Ιωαννίνων "Ο Ιωάννης Κωλέττης" http://6dim-ioann.ioa.sch.gr/index_gr.htm

• Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων : http://www.nomioan.gr/

• Info Ioannina : http://www.ioannina.info/index.php?lang_code=el

• Περιφέρεια Ηπείρου http://www.roe.gr/

• Αναπτυξιακή Εταιρεία Ήπειρος Α.Ε.  http://www.epirussa.gr/

• Epirus Connection http://www.epcon.gr

• Epirus Ecotour Guide http://www.ecotour-epirus.gr/

• Τα Πέτρινα Γεφύρια της Ηπείρου : http://www.petrinagefiria.uoi.gr/search.php

• Η Βιοποικιλότητα της Ηπείρου : http://www.viopikilotita.uoi.gr/

• Χοροί Ηπείρου: http://paroutsas.jmc.gr/dances/epiros/frames.htm

• Παραδοσιακή Μουσική Ηπείρου: http://www.epcon.gr/EpconMusic/

Αναφορές:

Ειδική βιβλιογραφία

Γιακουμάκης Σ. και Καπλανίδης Α., 2003. Τεχνική Έκθεση. Πραγματογνωμοσύνη σχετικά με τον τρόπο δημιουργίας και συντήρησης (τροφοδοσίας) της λίμνης Ζαραβίνα ή Νεζερός Νομού Ιωαννίνων, Αθήνα.

Οικονόμου Αικ., 1950, Ηπειρώτικα έθιμα: Ο γάμος εις την Βήσσανην και τα άλλα χωριά του Πωγωνίου, Αθήνα.

Στουπής Σ.,   1964, Πωγωνησιακά και Βησσανιώτικα : γνωριμία με τον ακριτικό ελληνισμό, Κέρκυρα, Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία.

Καρράς Β., 1972. Θύμησες απ’ το Πωγώνι. Ήθη, έθιμα, δοξασίες και τραγούδια. Αθήνα. Εκδ. Δωδώνη.

Κουσουρής Θ., 2001. Επιστημονική Έκθεση- Πραγματογωνμοσύνη Λίμνης Ζαραβίνας. Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, (Ε.Κ.Θ.Ε), Αθήνα

Κουτσουμπίνας, Λ., 1977. Νεκρές πολιτείες του Πωγωνίου. Συμβολή στην ιστορία του τόπου, Γιάννινα, Εκδόσεις Β. Κυριακίδης.

Κωστούλας, Κ., 2002, Πωγωνήσιοι εργολάβοι : συμβολή και μελέτη των δημοσίων έργων στην Ήπειρο στην ύστερη τουρκοκρατία, (μελέτη), Ιωάννινα, Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, Τμήμα Ηπείρου.

Μάτσιας Χ., 1985. Πωγώνι – Δερόπολη. Ήθη, έθιμα, τραγούδια. Αθήνα. Εκδ. Δωδώνη.

Μπόλος – Μπιρμπίλης Θ., 1999. Ο Γάμος στο χωριό μου : περιοχή Πωγωνίου. Γιάννινα : Δωδώνη.

Πωγωνιανά χρονικά, Ιωάννινα, Τυποεκδοτική Ηπείρου, 2001.

Υφαντής Ν., 1972, Ο Πωγωνήσιος γάμος : ήθη και έθιμα - προκαταλήψεις - δεισιδαιμονίες - μάγια - αμποδέματα - προικοσύμφωνα κ.λπ., τραγούδια νυφιάτικα - στολιστικά - καθεστικά - τάβλας ντολίων - λιανοτράγουδα - χορευτικά, Αθήνα, Εκδ. Αριστοτέλη Ν. Ζωίδη.

Γενική βιβλιογραφία Νομού Ιωαννίνων

Σημαντική προσωπικότητα που γεννήθηκε στην Βήσσανη Πωγωνίου είναι ο φωτογράφος Γέωργιος Πανταζίδης (1863-1941) ο οποίος φωτογράφισε σκηνές της καθημερινής, πολιτιστικής και πολιτικής ζωής του Πωγωνίου. Οι φωτογραφίες του αποτελούν ιστορικό ντοκουμέντο για τους κατοίκους του Πωγωνίου και της Ηπείρου γενικότερα για το τέλος του 19ου και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Οι φωτογραφίες του βρίσκονται στην Πωγωνίσια βιβλιοθήκη.

Πηγή: Περιφέρεια Ηπείρου, Ήπειρος, Ιστορία και πολιτισμός, ΠΕΠ Ηπείρου, Αθήνα, 2007