ΒΑΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΤΟΠΙΚΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ
ΤΩΝ ΟΡΕΙΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΞΑΡΤΗΣΗ ΤΟΥΣ
ΜΕ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΟΡΕΙΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
ΝΟΜΟΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
Ορεινά Δημοτικά και Κοινοτικά Διαμερίσματα
Κοινότητα Συρράκου (Σιράκου)
Υψόμετρο: |
1200 μέτρα |
|
|
Πληθυσμός: |
45 κάτοικοι Πηγή : Ε.Σ.Υ.Ε. Μόνιμοι Κάτοικοι - Απογραφή 2001 |
|
|
Απόσταση
από μεγάλο
αστικό κέντρο: |
51 χλμ. από Ιωάννινα |
|
|
Ιστορικά στοιχεία: |
Το χωριό Συρράκο είναι από τα ιστορικότερα αρχοντοχώρια του νομού Ιωαννίνων αλλά και όλης της Ηπείρου. Κατοικήθηκε πριν από τον 15ο αιώνα από Βλάχους. Την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας μετά το 1480 υπήρξε πρωτεύουσα ομοσπονδίας η οποία αποτελείτο από 42 χωριά και υπαγόταν στον Σουλτάνο, γι'αυτό και είχε προνομιακή μεταχείριση και ήκμασε κυρίως λόγω του εμπορίου, της παραγωγής μάλλινων υφασμάτων και προϊόντων επεξεργασίας κρέατος.. Το Συρράκο μαζί με τους Καλαρρύτες υπήρξαν τα μόνα χωριά της Ηπείρου που πήραν μέρος στην Ελληνική Επανάσταση από το 1821 με 720 οικογένειες και 3.500 κατοίκους. Οι Τούρκοι έκαψαν τον οικισμό (10/7/1821). Οι κάτοικοι έφυγαν προκειμένου να σωθούν. Επέστρεψαν το 1825, έκτισαν πάλι τον κατεστραμμένο από τους Τούρκους οικισμό και η περιοχή άρχισε να ακμάζει εκ νέου. Η παρακμή της, στις αρχές του 20ου αιώνα οφείλεται στην υποχώρηση της ζήτησης για μάλλινα υφάσματα. Στην απογραφή του 1913 το Συρράκο αριθμούσε 3.500 κατοίκους. Η ανεξαρτησία της περιοχής κατακτήθηκε στις 23/11/1919. Πηγή : http://en.wikipedia.org/wiki/Syrrako
Το Συρράκο έδωσε στην
Ελλάδα σπουδαίους άνδρες όπως ο ποιητής Κώστας
Κρυστάλλης (1868-1894), o Ιωάννης Κωλέττης (1774-1847),
πρώτος συνταγματικός
πρωθυπουργός της Ελλάδας, o Γεώργιος Ζαλοκώστας (1805- 1858) ποιητής και
αγωνιστής του 1821. Πηγή : http://www.syrrako.gr/frames.htm Ανήκει γεωγραφικά στην περιοχή των Τζουμέρκων. Άλλα ιστορικά στοιχεία στις ιστοσελίδες: http://6dim-ioann.ioa.sch.gr/nomos/perioxes/syr_0_history.htm , http://www.syrrako.gr/frames.htm |
|
|
Ιστορικά
μνημεία -
μουσεία: |
Στοιχεία του τρόπου ζωής των Συρρακιωτών πριν 150 χρόνια, όπως αυθεντικά έπιπλα, κεντήματα, πλεκτά, υφαντά και φορεσιές του χωριού εκτίθενται στο παραδοσιακό σπίτι – μουσείο (Κ. Αυδίκου) |
|
|
Αξιόλογες
εκκλησίες - Ι.
Μονές: |
Πηγή : http://www.epcon.gr/s/Hyperchu.asp?Code=281
Πηγές : http://www.agrotravel.gr/ , http://www.syrrako.gr/frames.htm |
Πολιτιστικές
εκδηλώσεις -
Πανηγύρια: |
Στις 30 Ιουνίου μεγάλο πανηγύρι οργανώνεται στον Ιερό Ναό των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Πηγή : http://www.agrotravel.gr Επίσης πανηγύρια γίνονται στις: 29 Ιουνίου (Πέτρου και Παύλου), στις 20 Ιουλίου (Προφήτη Ηλία), στις 6 Αυγούστου (Μεταμόρφωση του Σωτήρος) και στις 15 Αυγούστου (Κοίμηση της Θεοτόκου), τα οποία διαρκούν από μία ως τρεις μέρες. |
|
|
Ήθη
- Έθιμα -
Παραδόσεις: |
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και εδώ ο χορός “Καγγελάρια” ή “κύκλες” αλλά και ο “Τσάμικος” ως κατεξοχήν σύμβολο της κλέφτικης λεβεντιάς. Πηγή : http://6dim-ioann.ioa.sch.gr/nomos_perioxes.htm#tzoumerka2
Οι χοροί που συναντώνται
στην Ήπειρο είναι ως επί το πλείστον, κυκλικοί. Στην
συντριπτική τους πλειοψηφία είναι χοροί στα τρία, συρτοί στα δύο και τσάμικοι
(με 8,10,12 κινήσεις). Πηγή : Ηλίας Γκαρτζονίκας Ήπειρος εν Χορώ στο http://www.zosimaia.gr/MeNuDynamic.asp?menu=10&submenu=23&aID=98 |
|
|
Γαστρονομία
- Τοπικές
Γεύσεις: |
Οι διάφορες πίτες και οι τηγανίτες θεωρούνται παραδοσιακές γεύσεις της περιοχής. Εξαιρετικό θεωρείται το τσάι του βουνού. Πηγή : http://www.agrotravel.gr/ Αυγόπιτα, ζυμαρόπιτα, γαλατόπιτα, κρεατόπιτα, λαζανόπιτα, λαχανόπιτα, μακαρονόπιτα, μπλατζάρια. Πληροφορίες για παραδοσιακές συνταγές του Συρράκου: http://www.epcon.gr/s/Fagita.asp?origin=%D3%D5%D1%D1%C1%CA%CF&name= |
|
|
Τοπικά
Προϊόντα: |
Aιγοπρόβατα, αγελάδες, μαλλί. |
|
|
Παραδοσιακά
επαγγέλματα: |
Αγροτικές καλλιέργειες, κτηνοτροφία, δασοπονία Πηγή : http://www.ornithologiki.gr/gr/sppe/gr079.php Bιοτέχνες μάλλινων υφασμάτων-ειδικά μάλλινης κάπας- στο Συρράκο. Η ενασχόλησή τους με τo επάγγελμα αυτό, είχε σαν αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια νέα τάξη εμπόρων που δεν περιορίστηκε στα εκάστοτε σύνορα, από τους οποίους προέκυψε μια ανερχόμενη τάξη λογίων και ευεργετών που η συμβολή τους στην εθνική αφύπνιση και την επανάσταση υπήρξε καίρια. Οι κάτοικοι του Συρράκου και των Καλαρρυτών είχαν δημιουργήσει εμπορικούς οίκους σε μεγάλες Ευρωπαϊκές πόλεις, όπως το Λιβόρνο και η Τεργέστη ήδη από τα μέσα του 17ου αι. , αφού τα δύο χωριά ήταν κέντρα εξαγωγικού εμπορίου προϊόντων των γειτονικών χωριών, αλλά της Θεσσαλίας. Πηγές : http://6dim-ioann.ioa.sch.gr/nomos_perioxes.htm#tzoumerka2 , http://www.nomioan.gr/%5Cdocs%5CTourism%5Cpresentation%20Gr.pdf |
|
|
Παραδοσιακός
οικισμός: |
Ναι (Δ-594 α/ 13.11.1978, Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.) και χαρακτηρισμένος ως τόπους ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους (ΥΑ ΥΠΠΕ/Φ31/3824/182/22-7-1975 - ΦΕΚ 929/Β/5-9-1975) Πηγές : http://estia.minenv.gr/EXEC και http://listedmonuments.culture.gr/fek.php?ID_FEKYA=-2047591330&v17= |
|
|
Παραδοσιακή
αρχιτεκτονική: |
Επικρατεί ο τύπος του "στερφογάλαρου" σπιτιού με χαρακτηριστική ιδιαιτερότητα στις εισόδους των κατοικιών. Η κατοικία στο Συρράκο είναι μια επαναλαμβανόμενη μονάδα στη διόρθωση και την ανάπτυξη του οικιστικού συνόλου. Ένα σπίτι που θεωρούνταν αρχοντικό, μπορεί να είναι μεγαλύτερο σε διαστάσεις, να έχει λαμπρότερη κατασκευή, αλλά δεν παύει να είναι μία ομοιότυπη μονάδα στο οικιστικό σύνολο. Η διάρθρωση του χωριού διατήρησε σε άριστη αρμονία τη σχέση φυσικού περιβάλλοντος και χτισμένου χώρου. Δεν είναι η κατοικία ανεξάρτητη, αλλά υπάρχει η ακολουθία: Κατοικία – πεζόδρομος -βρύση-δημόσιος χώρος. Τα σπίτια είναι με 2 ή 3 ορόφους σε έδαφος με μεγάλη κατωφέρεια (μεγάλη κλίση). Το κύριο υλικό δομής είναι η πέτρα. Πηγές : http://6dim-ioann.ioa.sch.gr/nomos_perioxes.htm#tzoumerka2 , http://6dim-ioann.ioa.sch.gr/nomos/perioxes/syr_0_history.htm Ο οικισμός χτισμένος στο χείλος απότομης χαράδρας αποτελεί υπόδειγμα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.Το κύριο υλικό δομής ήταν η πέτρα στους τοίχους και η σχιστόπλακα στις στέγες. Η μεγάλη φυσική κλίση του εδάφους οδήγησε στην κατασκευή σπιτιών με δύο ή τρεις ορόφους. Η ανάγκη κλιμακωτής πρόσβασης οδήγησε στην προσθήκη μιας πέτρινης σκάλας, η οποία από τη μια μεριά εφάπτεται στην κύρια οικοδομή και από την άλλη στηρίζεται σε έναν τοξωτό τοίχο. Το άνοιγμα αυτό επέτρεπε την είσοδο των ζώων και των προμηθειών στο κατώγι, που βρισκόταν κάτω από το σπίτι.
Πηγή: http://www.petrinagefiria.uoi.gr/gefiri.php?id=62
Πηγή: http://www.petrinagefiria.uoi.gr/gefiri.php?id=63
Φωτογραφίες παραδοσιακών κτισμάτων Οι περιβαλλοντικές παράμετροι στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική |
|
|
Διατηρητέα
κτίρια: |
Οικία Νικολάου Τουσβαλιά (ΥΑ 7828/7-5-1965 - ΦΕΚ 404/Β/6-7-1965) Πηγή: http://listedmonuments.culture.gr/fek.php?ID_FEKYA=19600&v17= |
|
|
Ντοπιολαλιά
- Γλωσσικά
ιδιώματα: |
Κατοικήθηκε πριν από το 15ο αι. (πιθανότατα τον 11ο μ.Χ. αι.) από Έλληνες βλαχόφωνους. Πηγή : http://www.syrrako.gr/frames.htm
Βλάχικη διάλεκτος Πληροφορίες για τη βλάχικη γλώσσα/βλάχους: http://www.vlahoi.gr/index.asp?RFRM= , http://www.vlahoi.net/content/view/20/30/ " Μπουκουραίικα", η συνθηματική γλώσσα των ραφτάδων των Τζουμέρκων της Ηπείρου. |
|
|
Βουνά: |
Ο οικισμός δημιουργήθηκε στα απότομα πρανή του όρους Περιστέρι (Λάκμος) το οποίο ανήκει στην οροσειρά της κεντρικής Πίνδου και έχει υψόμετρο 2295 μέτρα. Πηγή : http://en.wikipedia.org/wiki/Lakmos
Χάρτης Όρους Λάκμος ή Περιστέρι Στοιχεία Όρους Λάκμος ή Περιστέρι Πηγή: Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού (www.axiosbios.gr) |
|
|
Επιφανειακά-Υπόγεια νερά: |
Πλήθος πηγών ανήκουν στην ευρύτερη περιοχή του οικισμού. Εντός του οικισμού εκδηλώνονται μεγάλη πηγή, η Γκούρα Πηγή : http://www.agrotravel.gr/
Η περιοχή αποστραγγίζεται από τον παραπόταμο του Αράχθου, Χρούσια
Αλπικές Λίμνες - Βάραθρα - Κολυμπήθρες Χάρτης - Υδατικά Διαμερίσματα Ηπείρου, Υδατικοί πόροι, Ζήτηση νερού Πηγή: Υπουργείο Ανάπτυξης - Δ/νση Υδατικού Δυναμικού (www.axiosbios.gr) |
|
|
Υπέδαφος: |
Ασβεστόλιθοι κυρίως αλλά και φλύσχης αποτελούν το γεωλογικό υπόβαθρο της περιοχής.
|
|
|
Χλωρίδα -
Πανίδα: |
Χλωρίδα
Πανίδα
Πηγή : http://www.ornithologiki.gr/gr/sppe/gr079.php
|
|
|
Μονοπάτια: |
Mονοπάτι που ενώνει το Συρράκο με τους Καλαρρύτες, διάρκειας μιας περίπου ώρας πεζοπορίας μέσα από την άγρια χαράδρα με την πλούσια χλωρίδα. Χαρακτηριστικό του είναι η πέτρινη σκάλα, μεγάλης κλίσης. Πηγή : http://www.syrrako.gr/frames.htm |
|
|
Προστατευόμενες
περιοχές -
Μνημεία της
φύσης: |
18.670
στρ. της Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά (ΣΠΠ) αποτελούν
καταφύγιο άγριας
ζωής (Κουτσουγιό-Τζακούτα-Μνήματα/Καταφυγίου-Πλάκας-Ανθούσας). 15.500 στρ. της
ΣΠΠ αποτελούν
καταφύγιο αγριας
ζωής (Καλουτά-Νικουλίτσα/Καλαριτών).
Προτεινόμενο Εθνικό Πάρκο Τζουμέρκων-Περιστερίου & Χαράδρας Αράχθου
Στην ευρύτερη περιοχή του νομού Ιωαννίνων βρίσκεται το Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου το οποίο περιλαμβάνει τους Εθνικούς Δρυμούς της Βάλιας Κάλντας και του Βίκου-Αώου. |
|
|
Αλληλεπίδραση περιβάλλοντος και τοπικού
πολιτισμού: |
Αλληλεπίδραση Ανθρώπου - Περιβάλλοντος - Τοπικού Πολιτισμού Νομού Ιωαννίνων
Αλληλεπίδραση Ανθρώπου - Περιβάλλοντος - Τοπικού Πολιτισμού Προγράμματα που έχουν εφαρμοστεί στην περιοχή σχετικά με περιβάλλον και ανάπτυξη |
|
|
Προβλήματα - Ανάγκες: |
Προβλήματα - Ανάγκες της ευρύτερης περιοχής του Ν. Ιωαννίνων |
|
|
Ιστοσελίδες
τοπικού
ενδιαφέροντος: |
|
|
|
Αναφορές: |
Ειδική βιβλιογραφία Αυδίκος Γιάννης , Αναφορά στην Μουσικοχορευτική Παράδοση του Συρράκου στο Πρακτικά 1ου–2ου- 3ου –4ου – 5ου -6ου &7ου Σεμιναρίων Λαογραφίας & Βλάχικων Παραδοσικαών Χορών – Ημερίδων πανελληνίων Ανταμωμάτων, επιμέλεια Αδάμ Κωνσταντίνος, Έκδοση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιτικών Συλλόγων Βλάχων. Νοέμβριος 2005, Λάρισα, σελ. 89 Γκαρτζονίκας Ηλίας, Η ιδιαιτερότητα των χορών της περιοχής των χωριών Συρράκου και Καλαρρυτών στο Πρακτικά 1ου– 2ου- 3ου –4ου – 5ου -6ου &7ου Σεμιναρίων Λαογραφίας & Βλάχικων Παραδοσικαών Χορών – Ημερίδων πανελληνίων Ανταμωμάτων, επιμέλεια Αδάμ Κωνσταντίνος, Έκδοση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιτικών Συλλόγων Βλάχων. Νοέμβριος 2005, Λάρισα, σελ. 13 Γκαρτζονίκας Ηλίας, Στοιχεία του Συρρακιώτικου Γάμου στο Πρακτικά 1ου– 2ου- 3ου –4ου – 5ου -6ου &7ου Σεμιναρίων Λαογραφίας & Βλάχικων Παραδοσικαών Χορών – Ημερίδων πανελληνίων Ανταμωμάτων, επιμέλεια Αδάμ Κωνσταντίνος, Έκδοση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιτικών Συλλόγων Βλάχων. Νοέμβριος 2005, Λάρισα, σελ. 94 Διαμάντης Κ., 1953. Το πανηγύρι της Αγ. Παρασκευής στα Τζουμέρκα με το χορό Καγγελάρι. Αθήνα. Αιξωνή. Διαμάντης Κ., 1954. Τα χτήρια στα χωριά των Τζουμέρκων. Συνοικισμοί, χαλάσματα, εκκλησίες. Τα σπίτια και τα εξαρτήματά τους. Κάμπα – Τόσκα Σ., 1986. Το κέντημα στα Τζουμέρκα Ηπείρου. Αθήνα. Ελληνική Λαογραφική Εταιρία. Καρατζένης Ν., 1991. Οι νομάδες κτηνοτρόφοι των Τζουμέρκων: (οι άνθρωποι των αετοκορφών, της αυγής, του ήλιου και των καταιγίδων). Άρτα. Καυταντζόγλου Ρ. 1997, Συγγένεια και οργάνωση του οικιακού χώρου: Συρράκο, 1998-1930, Αθήνα, ΕΚΚΕ Μάργαρης Β., 1975. Στα Τζουμέρκα. Οδοιπορικό. Ιωάννινα. Μαρκοπούλου Β., 1946. Ματωμένα βουνά. Πίνδος – Τζουμέρκα. Αθήνα. Τοπ. Τσένικα. Μουστάκης Γιώρογος, 1992. Το Συρράκο και η Πρέβεζα. Πρεβεζιανά χρονικά αρ. 27-28.
Μουστάκης, Γιώργος,
1992. Το Συρράκο και η Πρέβεζα. Πρεβεζάνικα χρονικά αρ 27-28 Ο.Α.Σ.Α., Έκθεση για τις Αγροτικές Περιοχές. Τα Τζουμέρκα. http://www.minenv.gr/4/42/g4201.htm , 13 Δεκεμβρίου, 2000. Πνευματικού Κέντρου Συρράκου, 2004. Πέτρα, μνήμη και φως. Ρόκκου Βάσω, 1985. Η ορεινή πόλη της κτηνοτροφίας, πόλη υπαίθρου. Τρία ηπειρωτικά παραδείγματα. Μοσχόπολη - Μέτσοβο - Συρράκο. Εταιρεία μελέτης Νέου Ελληνισμού, Αθήνα. Συρράκο - Ο ποταμός «Χρούσιας» και ο μύθος άρθρο στο http://www.vlahoi.net/content/view/95/2/ Συρράκο άρθρο στο http://www.vlahoi.net/content/view/92/2/ Φωτειάδου Ε., 1971. Κεφαλοχώρια της Ηπείρου. Οδοιπορικόν, Συρράκο Καλαρρύτες, Ματσούκι, Πράμαντα. Ιωάννινα. Φωτειάδου Ε., 1999. Συρράκο, το παραδοσιακό σπίτι : μικρό ιστορικό του χωριού και του σπιτιού, Ιωάννινα, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων. Φωτιάδου Ε., Φορεσιές - Παραδοσιακές φορεσιές των Συρρακιωτών στο Πρακτικά 1ου– 2ου- 3ου –4ου – 5ου -6ου &7ου Σεμιναρίων Λαογραφίας & Βλάχικων Παραδοσικαών Χορών – Ημερίδων πανελληνίων Ανταμωμάτων, επιμέλεια Αδάμ Κωνσταντίνος, Έκδοση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιτικών Συλλόγων Βλάχων. Νοέμβριος 2005, Λάρισα, σελ. 108
|