ΒΑΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΤΟΠΙΚΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ
ΤΩΝ ΟΡΕΙΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΞΑΡΤΗΣΗ ΤΟΥΣ
ΜΕ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΟΡΕΙΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
ΝΟΜΟΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
Ορεινά Δημοτικά και Κοινοτικά Διαμερίσματα
Κοινότητα Πάπιγκου
Υψόμετρο: |
Το Μεγάλο Πάπιγκο βρίσκεται σε υψόμετρο 900 μέτρων και το Μικρό Πάπιγκο σε υψόμετρο 980 μέτρων. Πηγές : http://www.papigo.gr/el/politismos/index.php, http://www.gtp.gr/LocPage.asp?id=2834 |
|
|
Πληθυσμός: |
161 κάτοικοι (130 το Πάπιγκο, 31 το Μικρό Πάπιγκο) Πηγή : Ε.Σ.Υ.Ε. Μόνιμοι Κάτοικοι - Απογραφή 2001 |
|
|
Απόσταση
από μεγάλο
αστικό κέντρο: |
61 χλμ. από Ιωάννινα |
|
|
Ιστορικά στοιχεία: |
H ευρύτερη περιοχή κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους σύμφωνα με ευρήματα, όπως οστέινα εργαλεία και λεπίδες πυριτολίθου. Η ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή είναι συνεχόμενη Μολοσσοί και και Ρωμαίοι κατοικούν έως τις αρχές του 6ου αιώνα μ.Χ. οπότε εγκαθίστανται και σλαβικές φυλές. Κατά τον 14ο αιώνα μ.Χ. το Πάπιγκο αποτελεί ευρεία αυτόνομη περιφέρεια η οποία συμπεριλαμβανόταν μεταξύ των αυτόνομων χωρών της μεσαιωνικής Ηπείρου. Ως «Χώρα του Πάπιγκου», διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στους αγώνες του Δεσπότη των Ιωαννίνων, χάρη στη στρατηγική θέση και στη φυσική οχύρωσή του. Στις δύσκολες εποχές, η Ήπειρος καταστρεφόταν από τις τοπικές διενέξεις των φεουδαρχών, τις επιδρομές των Αλβανών, την κάθοδο των Σέρβων και την πρώτη εξάπλωση των Τούρκων. Η τουρκική κατάκτηση βρήκε το Πάπιγκο με καθεστώς ιδιότυπης στρατιωτικής και διοικητικής ημιαυτονομίας. Μετά το 1430 μ.Χ., οι Τούρκοι προκειμένου να εξασφαλίσουν επικυριαρχία στις ορεινές περιοχές εφαρμόζουν μια πολιτική παραχώρησης προνομίων σε κοινότητες ή ομάδες κοινοτήτων, που συνθηκολόγησαν μαζί τους. Έτσι, μέχρι τον 17ο αιώνα μ.Χ. ολόκληρο το Ζαγόρι αποτελούσε αυτοδιοικούμενη ομοσπονδιακή περιφέρεια με το όνομα «Κοινόν» ή «Βιλαέτι» του Ζαγορίου. Σύμφωνα με τα προνόμια αυτά το Ζαγόρι διέθετε αυτονομία και αυτοδιοίκηση, είχε δε πλήρη ελευθερία στην εκτέλεση των θρησκευτικών του καθηκόντων. Τα προνόμια αυτά διατηρήθηκαν μέχρι το 1868 οπότε και καταργήθηκαν. Μετά την κατάργηση των προνομίων, την περιοχή άρχισαν να λυμαίνονται συμμορίες ληστών, με επιπτώσεις τόσο στην οικονομική ζωή όσο και στο ανθρώπινο δυναμικό αφού αυτή η κατάσταση απομάκρυνε από το Ζαγόρι τις περισσότερες οικογένειες αρχόντων, που ήταν ο κύριος στόχος των ληστών. Η περίοδος αυτή διήρκησε ως το 1913, οπότε τα χωριά του Ζαγορίου και το Πάπιγκο απελευθερώθηκαν από τον τουρκικό ζυγό. Σημαντική ήταν η συμβολή των κατοίκων του χωριού στην εποχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου αρκετοί έχασαν τη ζωή τους. |
|
|
Ιστορικά
μνημεία -
μουσεία: |
Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν:
|
|
|
Αξιόλογες
εκκλησίες - Ι.
Μονές: |
Πηγή : http://www.papigo.gr/el/politismos/architectoniki_01.php
|
|
|
Πολιτιστικές
εκδηλώσεις -
Πανηγύρια: |
Στο Ζαγόρι, από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας μέχρι και σήμερα κάθε χωριό έχει το πανηγύρι του με το οποίο γοιρτάζει, συνήθως, τον προστάτη άγιο του. Στο Μεγάλο Πάπιγκο γίνεται πανηγύρι στις 20 Ιουλίου, του Αϊ - Λια, και στο Μικρό Πάπιγκο στις 8 Σεπτεμβρίου, της Παναγίας της Παλιουρής. Παλιότερα γίνονταν και άλλα πανηγύρια, όπως της Αγίας Κυριακής (7 Ιουλίου), του Αϊ - Παντελεήμονα (27 Ιουλίου) και των Ταξιαρχών (8 Νοεμβρίου). Σήμερα το πανηγύρι του Μεγάλου Πάπιγκου συγκεντρώνει πλήθος κόσμου, εξακολουθεί να διατηρεί το παραδοσιακό του χρώμα και οι επισκέπτες που βρίσκονται στο Πάπιγκο στις 20 Ιουλίου έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν παραδοσιακή μουσική. Πηγές: http://www.papigo.gr/el/politismos/panigiria_01.php , |
|
|
Ήθη
- Έθιμα -
Παραδόσεις: |
|
|
|
Γαστρονομία
- Τοπικές
Γεύσεις: |
|
|
|
Τοπικά
Προϊόντα: |
|
|
|
Παραδοσιακά
επαγγέλματα: |
Δασοκομία, κτηνοτροφία, κυνήγι. |
|
|
Παραδοσιακός
οικισμός: |
Πηγή : http://estia.minenv.gr/EXEC
Το Μικρό Πάπιγκο έχει χαρακτηριστεί και ως τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους (YA 25777/8-11-1968 - ΦΕΚ 648/Β/25-11-1968) Πηγή: http://listedmonuments.culture.gr/fek.php?ID_FEKYA=1175515121&v17= |
|
|
Παραδοσιακή
αρχιτεκτονική: |
Το Πάπιγκο παραμένει συγκροτημένος οικισμός από τα τέλη του 16ου αιώνα, όταν όλοι οι κάτοικοι των συνοικισμών που ήταν γύρω από αυτό (Καλύβια, Νυφίτσα, Πογδορά, Κλινοβό, Λυψέση, Αγία Κυριακή, Αγία Παρασκευή) μετοίκησαν στο Μεγάλο Πάπιγκο. Οι οικισμοί τόσο του Μεγάλου όσο και του Μικρού Πάπιγκου ακολουθούν την ίδια διάταξη με όλους τους οικισμούς του Ζαγορίου, οργανωμένους γύρω από ένα κέντρο, το λεγόμενο Μεσοχώρι με την πλατεία, στην οποία υπάρχει ένας πλάτανος και γύρω του συγκεντρώνονται όλες οι δημόσιες λειτουργίες, το σχολείο, η εκκλησία, το καφενείο και η βρύση. Γύρω από το Μεσοχώρι αναπτύσσονται σπίτια με χαρακτήρα αμυντικό, πυκνή δόμηση, ψηλούς μαντρότοιχους γύρω από τα σπίτια και γερές ξύλινες αυλόπορτες. Ένα ευρύ σύστημα καλντεριμιών και μονοπατιών ξεκινά από το Μεσοχώρι και φτάνει στους τόπους δουλειάς, στα χωράφια, στα βοσκοτόπια, στα δάση ακόμη και στους γειτονικούς οικισμούς. Σύμφωνα με την αρχιτεκτονική τους τα σπίτια του Ζαγορίου τοποθετούνται σε τέσσερις περιόδους:
Στις δύο τελευταίες περιόδους έχουν κτιστεί τα περισσότερα από τα παλιά
σπίτια του Πάπιγκου. Οι μαστόροι που κατασκεύαζαν τα σπίτια κατάγονταν ως επί
το πλείστον από τα χωριά της Κόνιτσας αλλά και από τα χωριά των Τζουμέρκων και
ήταν οργανωμένοι σε συντεχνίες (μπουλούκια). Οι ζωγράφοι που διακοσμούσαν τους
τοίχους κατάγονταν κυρίως από το χωριό Χιονιάδες της Κόνιτσας.
Πηγή: http://www.papigo.gr/el/politismos/index.php
Φωτογραφίες παραδοσιακών κτισμάτων Οι περιβαλλοντικές παράμετροι στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική |
|
|
Διατηρητέα
κτίρια: |
Έχουν κριθεί ως διατηρητέες δύο κατοικίες με τα παρακάτω στοιχεία:
Πηγή : http://estia.minenv.gr/EXEC |
|
|
Ντοπιολαλιά
- Γλωσσικά
ιδιώματα: |
|
|
|
Βουνά: |
Τα βουνά Τύμφη ή Γκαμήλα (2497 μ. υψόμετρο) και Σμόλικας (2637 μ. υψόμετρο ) αναπτύσσονται στην ευρύτερη περιοχή του οικισμού Πάπιγκου.
Στοιχεία Όρους Τύμφη ή Γκαμήλα
Πηγή: Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού (www.axiosbios.gr) |
|
|
Επιφανειακά-Υπόγεια νερά: |
Ο ποταμος Βοϊδομάτης αποστραγγίζει την ευρύτερη περιοχή του οικισμού. Πλήθος πηγών υψηλής παροχής εκφορτίζουν τα υπόγεια νερά της. Σε υψόμετρο 2.050 μέτρων, ανάμεσα στις κορυφές Λάπατος και Πλόσκος βρίσκεται η Δρακόλιμνη, το βάθος της οποίας δεν ξεπερνά τα 5 μέτρα. Πηγή: http://www.papigo.gr/el/
Αλπικές Λίμνες - Βάραθρα - Κολυμπήθρες Χάρτης - Υδατικά Διαμερίσματα Ηπείρου, Υδατικοί πόροι, Ζήτηση νερού Πηγή: Υπουργείο Ανάπτυξης - Δ/νση Υδατικού Δυναμικού (www.axiosbios.gr) |
|
|
Υπέδαφος: |
Γεωτεκτονικά η περιοχή ανήκει στη ζώνη της Πίνδου. Συνίσταται από ασβεστολίθους και φλύσχη. Οι ασβεστόλιθοι της ευρύτερης περιοχής είναι έντονα καρστικοποιημένοι. Παρατηρούνται πολλές δολίνες, σπηλιές, βραχοσκεπές, βάραθρα και υπόγειες στοές. Εκδηλα σημάδια της δράσης των παγετώνων παρατηρούνται στην Τύμφη.
|
|
|
Χλωρίδα -
Πανίδα: |
Χλωρίδα:
Πανίδα:
Πηγές : http://www.ornithologiki.gr/, http://www.papigo.gr/el/politismos/index.php
Φαρμακευτικά φυτά του Εθνικού Δρυμού Βίκου - Αώου : http://vikos.bat.uoi.gr
Βλάστηση - Χλωρίδα Εθνικού Πάρκου Βίκου - Αώου |
|
|
Μονοπάτια: |
Καλοσχηματισμένο μονοπάτι από Πάπιγκο προς Ορειβατικό καταφύγιο και Δρακόλιμνη. Περνά από τις βρύσες Αβραγόνια, Αντάλκη, Τράφο και Κρούνα. |
|
|
Προστατευόμενες
περιοχές -
Μνημεία της
φύσης: |
Πηγές:http://www.ornithologiki.gr/ - http://www.papigo.gr/el/politismos/index.php
Πηγή : http://www.papigo.gr/el/tourismos/a3io8eata_01.php
Κέντρα ενημέρωσης και οικολογικά-περιβαλλοντικά πάρκα Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου - Εθνικό Πάρκο Βίκου - Αώου |
|
|
Αλληλεπίδραση
περιβάλλοντος
και τοπικού
πολιτισμού: |
Αλληλεπίδραση Ανθρώπου - Περιβάλλοντος - Τοπικού Πολιτισμού Νομού Ιωαννίνων Αλληλεπίδραση Ανθρώπου - Περιβάλλοντος - Τοπικού Πολιτισμού Προγράμματα που έχουν εφαρμοστεί στην περιοχή σχετικά με περιβάλλον και ανάπτυξη |
|
|
Προβλήματα
- Ανάγκες: |
Προβλήματα - Ανάγκες της ευρύτερης περιοχής του Ν. Ιωαννίνων |
|
|
Ιστοσελίδες
τοπικού
ενδιαφέροντος: |
|
|
|
Αναφορές: |
Ειδική βιβλιογραφία Παπαϊωάννου, Ι. Γ. (1977) Το Πάπιγκο, ένα από τα ωραιότερα χωριά του Ζαγορίου, τόμ. Α, Θεσσαλονίκη. Experiment-Γαιόραμα, Πέτρινα γεφύρια: Προέκταση της Ελληνικής γης, σελ. 130-155, τεύχος 21, Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 1997 Terzopoulos S.A Malamas, M. and Marselos, M. “The tradition of medicinal plants in Zagori, Epirus (northwestern Greece)”, Journal of Ethnopharmacology, Volume 37, Issue 3, October 1992, Pages 197-203 Trakolis, D. (2001). Perceptions, Preferences and Reactions of Local Inhabitants in Vikos-Aoos National Park, Greece, Environmental Management, Vol. 28, No. 5, pp. 665-676. Vokou, D., Katradi, K. and Kokkini, S. “Ethnobotanical survey of Zagori (Epirus, Greece), a renowned centre of folk medicine in the past”, Journal of Ethnopharmacology, Volume 39, Issue 3, August 1993, Pages 187-196 Βαβαρέτος Γ. (1972). Κομπογιαννίτες, Ματσουκάδες, οι ξακουσμένοι αυτοδίδακτοι γιατροί από το Ζαγόρι της Ηπείρου. Αθήνα. Δαλκαβούκης Β. (1999). Μετοικεσίες Ζαγορισίων (1750 – 1922). Προσεγγίσεις στη διαδικασία προσαρμογής μιας τοπικής κοινωνίας στην ιστορική συγκυρία. Θεσσαλονίκη. Ριζάρειον ίδρυμα. Δαλκαβούκης Βασ,. 2005. Η πένα και η γκλίτσα, εκδ. Οδυσσέας Ζαγόρι, Ιωάννινα-Μέτσοβο-Κόνιτσα, 2006, ειδ. έκδοση εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, επιμ. έκδ. Ντρενογιάννης Γιάννης Ζαγοροχώρια, 4 Ιανουαρίου 2004, σελ 3-8, ‘Ταξίδια’ ένθετο της ‘Καθημερινή’. Ζήσης Κώστας, Λεύκωμα Ζαγόρι. Ζήσης Κ., 2006. Ζαγόρι Εικονογραφία, εκδ. Ιδιωτική έκδοση Ζησίδης Κ. (2006). Λεύκωμα «Ζαγόρι». Τσεπέλοβο. Ιωάννινα. Εκδοτική Ηπείρου. Καλογήρου Α., Περπατώντας στην Ελλάδα: Τα μονοπάτια του Ζαγορίου, 2005, Εκδόσεις Κριτική. Κίτσος Α. (2003). Ζαγορησίων Βίος. Αθήνα. Ριζάρειον Ίδρυμα. ΚΟΥΙΝΤΑ Art Magazine: Documentary 2006 :Φεύγωμεν δή φίλην ές Πατρίδα – Ζαγόρι http://www.koyinta.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=15&Itemid=29 Κουτσός Ν. (επιμ.) (1998). Το παραδοσιακό Ζαγορίσιο σπίτι. Ιωάννινα. Διεύθυνση Α/θμιας Εκπαίδευσης. Κρύου Μ. «Ζαγοροχώρια – Φτιάξε το δικό σου πάζλ!», Περιοδικό Αθηνόραμα Travel, Άνοιξη 2007 Λαζαρίδης Κ. (1969). Το πνευματικό Ζαγόρι στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Γιάννινα. Λαζαρίδης Κ. (1972). Η ατομική ιδιοκτησία στο Ζαγόρι (η μία πλευρά του δασικού μας ζητήματος). Γιάννινα. Λαζαρίδης Κ. (1974). Ονομαστές βρύσες και νερά στο Ζαγόρι. Γιάννινα. Μαλαπάνη Μ. (2005). Μελέτη για τις Περιβαλλοντικές Επιρροές στη Διαμόρφωση της Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής (Ζαγοροχώρια και Σαντορίνη). Πτυχιακή Εργασία, Τμήμα Ανακαίνισης και Αποκατάστασης Κτιρίων, Τ.Ε.Ι. Πάτρας Μαρινάκη Ελ., 2004. Ζαγοροχώρια, εκδ. Οίτυλο Μηνακάκης Βασ., 2003. Ζαγοροχώρια, εκδ. Explorer Μπάδα Κ. «Η πολιτισμική ταυτότητα ως συνιστώσα της βιώσιμης ορεινής ανάπτυξης. Το παράδειγμα του Ζαγορίου», Περιοδικό Γεωγραφίες Εξαμηνιαία Έκδοση Επιστημών του Χώρου, τεύχος 5, Εκδόσεις Εξάντας, Καλοκαίρι 2003. Νιτσιάκος Β., 2007. Περιβαλλοντική πολιτική και κοινωνικές συγκρούσεις στην τοπική κλίμακα. Ένα παράδειγμα από το Ζαγόρι. Πρακτικά 4ου Διεπιστημονικού Διαπανεπιστημιακού Συνεδρίου του Ε.Μ.Π. «Η Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη της Ηπείρου», Μέτσοβο, 23-26 Σεπτεμβρίου 2004. Πετράκης Μ., Καρτάλης Κ., Ψυλόγλου Β., Κεραμιτσόγλου Ι., Λιάνου Μ., 2004. Χρήση Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών και δορυφορικής τηλεπισκόπησης για τη διαχείριση εθνικών δρυμών. Εφαρμογή στον ορεινό Εθνικό Δρυμό Βίκου – Αώου. Πρακτικά 3ου Διεπιστημονικού Διαπανεπιστημιακού Συνεδρίου του Ε.Μ.Π. «Η Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη στις Ορεινές Περιοχές. Θεωρία και Πράξη», Μέτσοβο, 7-10 Ιουνίου 2001. Πιτούλη - Κίτσου Χριστίνα, 2003. Ζαγορισίων Βίος, εκδ. Ριζάρειο Ίδρυμα Σταματοπούλου Χαρ., 1999. Ζαγόρι, εκδ. Μέλισσα Συκάς Βασ., 2003. Ζαγοροχώρια, εκδ.Χείμαρρος Φανίτσιος Β. (1956). Το Ζαγόρι μας. Αθήνα Φωτιάδου Ε. (1983). Πίσω από τα βουνά. Ιωάννινα. Χαρίσης Β. (1979). Ζαγοροχώρια. Μελέτη προστασίας. Αθήνα. Γενική Διεύθυνση Οικισμού. ΥΔΕ. Ψυμένος Στ., 2005. Ανεξερεύνητα Ζαγοροχώρια, εκδ. Road
Γενική βιβλιογραφία Νομού Ιωαννίνων
Ο Μ. Αναγνωστόπουλος κληροδότησε τη βιβλιοθήκη του στα ιδρυμένα από τον ίδιο Καλλίνεια σχολεία στο Πάπιγκο. Πηγή: Περιφέρεια Ηπείρου, Ήπειρος, Ιστορία και πολιτισμός, ΠΕΠ Ηπείρου, Αθήνα, 2007 |